A- SURİYE UYRUKLULARIN TEMİNAT GÖSTERME ZORUNLULUĞU NEDİR?
Suriye uyrukluların teminat gösterme zorunluluğu, Türk mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan Suriye uyruklu kişilerin yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı gösterme zorunluluğudur. Konu, birçok mağduriyeti beraberinde getirdiği için açıklığa kavuşturulması önem arz etmektedir.
B- YABANCILIK SEBEBİYLE TEMİNAT GÖSTERME ZORUNLULUĞUNUN DAYANAĞI
Yabancılık sebebine bağlı olarak teminat gösterme zorunluluğu 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)‘da düzenlenmiştir. MÖHUK md. 48/1’e göre Türk mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek ve tüzel kişiler yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorundadırlar.
C- YABANCILIK SEBEBİYLE TEMİNAT GÖSTERME ZORUNLULUĞUNDAN MUAFİYET
Teminattan muafiyet halini düzenleyen MÖHUK md. 48/2’de ise mahkemenin dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutacağı belirtilmiştir. Bu kapsamda, karşılıklılık esası çerçevesinde yabancılara muafiyet tanınması mümkündür. Karşılıklılık ile kastedilen, davacı, müdahil veya icra takibini yapan yabancının mensup olduğu devlette Türk vatandaşları için de aynı muafiyetin tanınmış olmasıdır.
Diğer taraftan, MÖHUK md. 1/2’de Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu milletlerarası sözleşme hükümleri saklı tutulduğu için davacının mensup olduğu veya ikamet ettiği ülke ile Türkiye arasında teminattan muafiyeti öngören ikili veya çok taraflı bir sözleşme varsa, ilgili yabancı uyruklu veya Türkiye’de ikametgâhı olmayan kişi teminattan muaf tutulur.
D- TÜRKİYE İLE SURİYE ARASINDA ADLİ YARDIMLAŞMAYA İLİŞKİN ANLAŞMA
Türkiye ile Suriye arasında adli yardımlaşmaya ilişkin Türkiye Cumhuriyeti ve Suriye Arap Cumhuriyeti Arasında Hukuki ve Ticari Konularda Adli Yardımlaşma Anlaşması 09.04.2009 tarihinde imzalanmıştır. Her ne kadar anlaşma mevcut olsa da teminattan muafiyete ilişkin birtakım eksiklikler sebebiyle Suriye uyrukluların teminat gösterme zorunluluğu devam etmektedir.
E- ANLAŞMAYA RAĞMEN SURİYE UYRUKLULULARIN TEMİNAT GÖSTERME ZORUNLULUĞUNUN SEBEBİ
Türkiye Cumhuriyeti ve Suriye Arap Cumhuriyeti Arasında Hukuki ve Ticari Konularda Adli Yardımlaşma Anlaşması onaylanma işlemleri karşı tarafa bildirildikten sonra 20.10.2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bunun akabinde anlaşmaların yürürlüğe giriş tarihlerinin tespitine yönelik olarak 244 sayılı Kanun md. 3 (KHK-703/181 ile değiştirilmiş) çerçevesinde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılması için gerekli süreç başlatılmış olmasına rağmen süreç tamamlanamamıştır. Zira, bir milletlerarası antlaşma yürürlük tarihinin tespitine dair kararnamede belirtilen yürürlüğe giriş tarihinde kanun kuvveti kazanacağından onay süreci tamamlanan uluslararası antlaşmaların, iç hukukumuz bakımından yürürlüğe giriş tarihinin tespiti için Kararname çıkartılması gerekmektedir. Dolayısıyla, söz konusu Anlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinin tespitine yönelik Kararname çıkarılıncaya kadar Suriye uyrukluların teminat gösterme zorunluluğu devam edecektir.
F- SURİYE UYRUKLULARIN TEMİNAT GÖSTERME ZORUNLULUĞU ‘NUN OLUMSUZ SONUÇLARI
Suriye uyrukluların teminat gösterme zorunluluğu kapsamında Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinden dava veya icra takibi yapılmak istendiğinde yüksek miktarda teminat talebine sebep olmaktadır. Bunun yanında adli yardımdan yararlanma şartlarını sağlayan Suriye uyrukluların adli yardım talepleri de karşılanmamakta ve dava harç, masraflarını ödemek durumunda kalmaktadırlar. Bunun sonucunda siyasi ve sosyal çatışma ortamı nedeniyle memleketlerini, evlerini ve yurtlarını terk etmek zorunda kalarak ülkemize sığınan kişilerin hak arama hürriyetleri ellerinden alınmaktadır.
Yaşadıkları sosyal, kültürel ve ekonomik zorluklar yanında taşınır veya taşınmaz malları bulunmayan, bağlı maaşları olmayan, kıt kanaat geçinen ve yardıma muhtaç bu kişilerden teminat istenmesi ve adli yardımdan yararlandırılmamaları büyük mağduriyetlere sebep olmaktadır. Herkesin hak arama özgürlüğünden eşit bir şekilde yararlanmasını sağlamayı amaçlayan ve adil yargılanma hakkının güvencesi olan adli yardım kurumundan dahi yararlandırılmayan bu kişiler açacakları davaların maddi külfetleri sebebiyle davayı sürdürememe tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu ise hak arama özgürlüklerinin ellerinden alınmasından başka bir şey değildir.
G- GENEL BİLGİ
SURİYELİLERE ADLİ YARDIM
Suriyelilere adli yardım hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
TÜRKİYE SURİYE ADLİ YARDIM ANLAŞMASI
Türkiye Suriye adli yardım anlaşması hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MÜLTECİ ADLİ YARDIM
Mülteci adli yardım hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
ADLİ YARDIM MÜLTECİ
Adli yardım mülteci hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
YABANCILARIN TEMİNAT YATIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Yabancıların teminat yatırma yükümlülüğü hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
YABANCILARIN TEMİNAT MUAFİYETİ
Yabancıların teminat muafiyeti hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
TÜRKİYEDE DAVA AÇAN YABANCILARIN TEMİNAT YATIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Türkiye’de dava açan yabancıların teminat yatırma yükümlülüğü hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İlgili konular için bkz. https://hkavukatlik.com/is-kazasinda-manevi-tazminat/
https://hkavukatlik.com/trafik-kazasinda-asli-kusur/