Pasaport tahdit kaldırma davası, yurt dışı çıkış yasağına ilişkin mahkeme kararı olmamasına rağmen idare tarafından uygulanan pasaport vermeme veya yurt dışına çıkarmama şeklindeki idari işlemin Anayasaya ve hukuka aykırı olması sebebi ile iptali için açılan davadır. Pasaport tahdit kaldırma davası neticesinde pasaport verilmemesi ile ilgili konulan idari tedbir ve yurt dışı çıkış yasağı şerhi kaldırılır. Bu kapsamda aşağıda pasaport tahdit kaldırma davası mevzuat ve mahkeme kararları doğrultusunda incelenecektir. Pasaport tahdit kaldırma davası konusunda uzman idare hukuku avukatı tarafından sağlanacak kapsamlı avukatlık hizmeti hak kayıplarını önleyecektir.
PASAPORT TAHDİDİ NEDİR?
Pasaport tahdidi, idarenin kişiye pasaport vermemesi veya kişiyi mevcut pasaportu ile yurt dışına çıkarmaması işlemidir. Bu durumda ilgili Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü’ne giderek pasaport başvurusunda bulunan kişiler pasaport alamamakta veya mevcut pasaportları ile yurt dışına çıkmak isteyen kişilerin çıkışlarına izin verilmemektedir. Herhangi bir mahkeme kararı olmamasına rağmen pasaport verilmemesi veya yurt dışı çıkış yasağına dair idari tedbir konulması hukuka aykırıdır. Bu durumda pasaport tahdit kaldırma davası açılabilir.
PASAPORT TAHDİDİ NEDEN VE HANGİ DURUMLARDA KONULUR?
PASAPORT VERİLMESİ YASAK OLAN HALLER NELERDİR?
Pasaport verilmesi yasak olan haller 5682 sayılı Pasaport Kanunu md. 22’de düzenlenmiştir. İlgili düzenlemede şu ifadelere yer verilmiştir;
Yurt dışına çıkmaları; mahkemelerce yasaklananlara, memleketten ayrılmalarında genel güvenlik bakımından mahzur bulunduğu İçişleri Bakanlığınca tespit edilenlere ve terör örgütlerine aidiyeti, iltisakı veya irtibatı belirlenen yurtdışındaki her türlü eğitim, öğretim ve sağlık kuruluşları ile vakıf, dernek veya şirketlerin kurucu ve yöneticisi olduğu veya bu yerlerde çalıştığı İçişleri Bakanlığınca tespit edilenlere pasaport veya seyahat vesikası verilmez. Ancak, yabancı memleketlere gitmeleri mahkemelerce yasaklananlar dışında kalanlara, zaruri hallerde Cumhurbaşkanının onayı ile pasaport veya pasaport yerine geçen seyahat vesikası verilebilir. Bu durumda olanların açık kimlikleri ve tahdit sebebi, ilgili daireler tarafından mahallin polis makamlarına bildirilir. İlgili polis makamları da bu bilgileri alır almaz bağlı bulunduğu il emniyet müdürlüğü kanalıyla en seri haberleşme aracıyla yazılı olarak hudut kapısı bulunan emniyet müdürlüklerine, şahsın nüfusa kayıtlı olduğu il emniyet müdürlüğüne ve Emniyet Genel Müdürlüğüne bildirir. Bunların yurt dışına çıkışları engellenir ve kendilerine pasaport veya vesika verilmez, verilmişse geri alınır.
SORUŞTURMALARDA PASAPORT VERİLMESİNE İLİŞKİN TEDBİRLER
Pasaport ile ilgili yürütülen soruşturmalarda alınacak tedbirler ise 6749 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun md. 5/1’de düzenlenmiştir. İlgili düzenlemede şu ifadelere yer verilmiştir;
Millî güvenliğe tehdit oluşturduğu tespit edilen yapı, oluşum veya gruplara ya da terör örgütlerine üyeliği veya iltisakı ya da bunlarla irtibatı nedeniyle haklarında idari işlem tesis edilenler ile aynı gerekçeyle haklarında suç soruşturması veya kovuşturması yürütülenler, işlemi yapan kurum ve kuruluşlarca ilgili pasaport birimine derhal bildirilir. Bu bildirim üzerine ilgili pasaport birimlerince pasaportlar iptal edilebilir.
PASAPORT KANUNU EK 7. MADDE SONRASINDA PASAPORT TAHDİDİ
Yukarıda yer verilen düzenlemeler yanında 17.10.2019 tarihinde 7188 sayılı Kanun md. 2 ile Pasaport Kanunu’na ek 7. madde eklenmiştir. İlgili düzenlemede şu ifadelere yer verilmiştir;
Milli güvenliğe tehdit oluşturduğu tespit edilen yapı, oluşum veya gruplara ya da terör örgütlerine üyeliği veya iltisakı ya da bunlarla irtibatı nedeniyle; A) 20/7/2016 tarihli ve 2016/9064 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla ilan edilen olağanüstü hal kapsamında kabul edilen kanunlar uyarınca kamu görevinden çıkarılmaları veya rütbelerinin alınması nedeniyle pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan, B) 18/10/2016 tarihli ve 6749 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanunun 5 inci maddesi ve 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 35 inci maddesi uyarınca pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan, C) Mahkemelerce yurt dışına çıkmaları yasaklananlar hariç olmak üzere bu Kanunun 22 nci maddesi uyarınca pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan haklarında aynı nedenlerden dolayı; devam etmekte olan herhangi bir idari veya adli soruşturma veya kovuşturma bulunmayanlara, kovuşturmaya yer olmadığına, beraatine, ceza verilmesine yer olmadığına, davanın reddine veya düşmesine karar verilenlere, mahkûmiyet kararı bulunanlardan cezası tümüyle infaz edilenlere veya ertelenenlere, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilenlere, başvurmaları hâlinde kolluk birimlerince yapılacak araştırma sonucuna göre İçişleri Bakanlığınca pasaport verilebilir.
PASAPORT TAHDİDİ İLE İLGİLİ ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Anayasa Mahkemesi ise 03.06.2021 tarihinde 2019/114 esas numaralı dosyada verdiği 2021/36 sayılı kararı ile, 5682 sayılı Pasaport Kanunu’na eklenen Ek 7. maddenin bentlerini bağlayan; birinci hükmün; “…haklarında aynı nedenlerden dolayı; devam etmekte olan herhangi bir idari veya adli soruşturma veya kovuşturma bulunmayanlara, kovuşturmaya yer olmadığına, beraatine, ceza verilmesine yer olmadığına, davanın reddine veya düşmesine karar verilenlere, mahkûmiyet kararı bulunanlardan cezası tümüyle infaz edilenlere veya ertelenenlere, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilenlere,…” bölümünün, 2. hükmünde yer alan “…kolluk birimlerince yapılacak araştırma sonucuna göre…” ibaresinin, 3. hükmünde yer alan “…verilebilir.” ibaresindeki “…lebi…” hecesinin Anayasa’ya aykırı olduklarına ve iptallerine karar vermiştir. Ayrıca kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak bir yıl sonra yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır. Böylece karar 14/7/2021 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanmış ve 14/7/2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesi kararına göre 14/7/2022 tarihinden itibaren yurt dışına çıkış yasağına dair mahkeme kararı olmaksızın idare tarafından pasaport verilmemesi ile ilgili idari tahdit veya yurt dışı çıkış yasağına ilişkin şerh konulamayacaktır.
PASAPORT TAHDİDİ İLE İLGİLİ ANAYASA MAHKEMESİ GEREKÇESİ
Anayasa Mahkemesi’nin 5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun Ek 7. maddesinin hükümlerini iptal eden kararında şu ifadelere yer verilmiştir;
”…Anayasa’nın 23. maddesinin üçüncü fıkrasında “Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.” denilmek suretiyle vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyetinin sadece suç soruşturması veya kovuşturması sebebine bağlı olarak ve ancak hâkim kararıyla sınırlanabileceğinin hüküm altına alındığı, Anayasa’nın 23. maddesi uyarınca yurt dışına çıkma hürriyetinin ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle sınırlanabileceği ve hâkim kararı güvencesine bağlandığı gözetildiğinde dava konusu kurallarda Anayasa’nın anılan maddesinde yer almayan sınırlama sebepleriyle de söz konusu hürriyetin sınırlandığı ve kuralların yurt dışına çıkış yapılabilmesini idarenin yetkisine bırakarak Anayasa’da belirtilen sınırlama sebeplerine bağlanan hâkim kararı güvencesini ihlal ettiğinin görüldüğünü, bu itibarla kuralların yurt dışına çıkma hürriyetini Anayasa’ya aykırı olarak sınırladığı sonucuna ulaşarak Anayasa’nın 13. ve 23. maddelerine aykırı olduğu …”
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI SONRASI PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI İÇİN GÜNCEL YASAL DÜZENLEME
Anayasa Mahkemesi’nin 03/06/2021 tarihli iptal kararı sonrasında Pasaport Kanunu’nun Ek 7. Maddesinin yürürlükteki hali aşağıdaki gibi olmuştur;
“Millî güvenliğe tehdit oluşturduğu tespit edilen yapı, oluşum veya gruplara ya da terör örgütlerine üyeliği veya iltisakı ya da bunlarla irtibatı nedeniyle; A) 20/7/2016 tarihli ve 2016/9064 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla ilan edilen olağanüstü hal kapsamında kabul edilen kanunlar uyarınca kamu görevinden çıkarılmaları veya rütbelerinin alınması nedeniyle pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan, B) 18/10/2016 tarihli ve 6749 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanunun 5 inci maddesi ve 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 35 inci maddesi uyarınca pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan, C) Mahkemelerce yurt dışına çıkmaları yasaklananlar hariç olmak üzere bu Kanunun 22 nci maddesi uyarınca pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan, başvurmaları hâlinde İçişleri Bakanlığınca pasaport verilir.”
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI SONRASI PASAPORT TAHDİTLERİ KALKTI MI?
Pasaport Kanunu’nun Ek 7. maddesinin A, B ve C bentlerinde sayılan şartlar çerçevesinde pasaportları iptal edilen kişilerin pasaport almaları veya bu kişilere pasaport verilmesi AYM’nin iptal kararı öncesi bazı şartlara bağlanmışken, iptal kararı sonrasında bu koşulların tamamı ortadan kaldırılmıştır. Yürürlükteki hükümlere göre, mahkeme kararı haricinde Ek 7. maddede öngörülen kişilere idare tarafından başkaca bir pasaport yasağı konulamayacaktır. Bağlayıcı bentte öngörülen cezai takibat halleri de iptal edilmiş olduğundan aksi yönde mahkeme kararı bulunmadıkça kişi hakkında yürütülen bir ceza soruşturması ya da kovuşturmasının varlığı pasaport tahdidine neden olmayacak ve bu kişiler de pasaport alabilecektir. İdarenin hukuka aykırı işlemleri kaldırmaması halinde ise pasaport tahdit kaldırma davası açılmalıdır.
PASAPORT TAHDİDİ NASIL SORGULANIR?
Kişiler haklarında pasaport tahdidi bulunup bulunmadığını sorgulayabilirler. Bunun için ilgili Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü’ne başvuru yapılması gerekir.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA TALEBİ NASIL YAPILIR?
Kişiler haklarında pasaport tahdidi bulunduğunu öğrenmeleri durumunda ilgili Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü’ne bir dilekçe ile başvurabilirler. Başvuruda ise pasaport verilmemesi ile ilgili idari tedbirin veya yurt dışı çıkış yasağına ilişkin idari şerhin kaldırılması talep edilmelidir.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA TALEBİNİN REDDİ
İdari tedbirin veya şerhin kaldırılması başvurusu neticesinde idare genel olarak süresinde cevap vermemekte veya talebi reddetmektedir. Talebin reddi durumunda red kararından, otuz gün içinde cevap verilmemesi durumunda ise bu tarihten itibarenpasaport tahdit kaldırma davası açılabilir.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI NASIL AÇILIR?
Mahkeme kararı olmaksızın pasaport verilmemesi ile ilgili idari tahdit veya yurt dışı çıkış yasağına ilişkin şerh konulamayacağı için kişilerin başta seyahat hürriyeti olmak üzere Anayasal hakları ihlal edilmektedir. Bu sebeple ciddi mağduriyetlere yol açan, usul ve hukuka aykırı, ölçüsüz ve objektif hiçbir kritere dayanmayan söz konusu idari işleme karşı pasaport tahdit kaldırma davasıaçılmalıdır.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI DİLEKÇESİ NASIL YAZILIR?
Pasaport tahdit kaldırma davası dilekçesi yazılırken, öncelikle kişi hakkında yurt dışına çıkış yasağına ilişkin mahkeme kararı bulunmadığı belirtilmelidir. Sonrasında idareye başvuru ve başvurunun reddi sürecinden bahsedilmelidir. Daha sonra idari işlemin hukuka aykırı olduğuna ilişkin yasal düzenlemelere yer verilerek işlemin yürütmesinin durdurulması ve iptali istenmelidir.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI AÇARKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Pasaport tahdit kaldırma davası açılırken dikkat edilmesi gereken birçok husus bulunmaktadır. Bunlar, pasaport tahdit kaldırma davasının süresinde açılması, yetkili ve görevli mahkemenin tespiti, idareye başvuru belgelerinin sunulması ve taleplerin doğru yazılması şeklinde örneklendirilebilir.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI İÇİN HANGİ BELGELER GEREKLİDİR?
Pasaport tahdit kaldırma davası için idareye yapılan başvuru dilekçesi, cevap verilmişse idarenin cevabı, dava avukat tarafından açılıyorsa vekaletname, adli yardım talep ediliyorsa adli yardıma ilişkin belgeler gereklidir. Belgelerin eksik sunulması pasaport tahdit kaldırma davası açısından ispatı ve davanın kazanılmasını zorlaşacaktır.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI YÜRÜTMEYİ DURDURMA
Pasaport tahdit kaldırma davası açısından hukuka aykırı idari işlemin yürütmesinin durdurulması talep edilebilir. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu md. 27/2 gereğince idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda, idarenin savunması alındıktan veya savunma süresi geçtikten sonra gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulması kararı verilebilir. Anayasa’ya ve hukuka aykırı bir şekilde tesis edilen idari işlem telafisi güç ve imkânsız zararlara neden olacaksa idarenin savunmasının alınmaksızın da yürütmeyi durdurma kararı verilebilir.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI ADLİ YARDIM
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu md. 334 kapsamında, kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin, gereken yargılama giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olanlar, taleplerinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması kaydıyla adli yardımdan yararlanabilirler. Bunun neticesinde dava harç ve masraflardan muaf olurlar. Pasaport tahdit kaldırma davası sırasında da adli yardım talep edilerek kişinin yargılama giderlerini ödemesi engellenebilir.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI NE KADAR SÜRER?
Pasaport tahdit kaldırma davası mahkemelerin iş yoğunluğuna bağlı olmak kaydıyla yaklaşık 6 ay sürmektedir. Bununla birlikte davada yürütmeyi durdurma kararı verilmesi durumunda pasaport tahdidi kalkacağı için söz konusu 6 ayın beklenilmesine gerek kalmayacaktır.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI ÜCRETİ NE KADARDIR?
Pasaport tahdit kaldırma davası ücreti değişiklik göstermektedir. Ancak bu ücret avukatlık asgari ücret tarifesi altında kalamayacaktır. Ücret için ilgili avukatlık bürosu ile iletişime geçilmelidir.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI İÇİN AVUKAT TUTMAK GEREKİR Mİ?
Pasaport tahdit kaldırma davası kişiler tarafından da açılabilir. Ancak idare hukuku teknik bir hukuk dalı olduğu için avukat tutulmasında fayda vardır.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI KAZANMA ORANI NEDİR?
Pasaport tahdit kaldırma davası kazanma oranı işlemlerin doğru bir şekilde yürütülmesi durumunda oldukça yüksektir. Zira Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararına rağmen idarenin hukuka aykırı işlemlere devam etmesi pasaport tahdit kaldırma davasının kazanma oranı artırmaktadır.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI İÇİN EMSAL KARARLAR NELERDİR?
Pasaport tahdit kaldırma davası açısından birçok emsal karar bulunmaktadır. Emsal kararlara ilişkin olarak idare hukukunda uzman avukatlık büroları ile görüşülmesi faydalı olacaktır.
PASAPORT TAHDİT KALDIRMA DAVASI İÇİN HANGİ AVUKATLARLA İLETİŞİME GEÇİLMELİ?
Pasaport tahdit kaldırma davası ile ilgili idare hukukunda uzman avukatlardan hizmet alınabilir. Bu durumda idare tarafından tesis edilen hukuka aykırı işlemler hızlı bir şekilde kaldırılacaktır.
Benzer konulara ilişkin yazılarımız için bkz.
https://hkavukatlik.com/kamulastirma-isleminin-iptali-davasi/
https://hkavukatlik.com/guvenlik-sorusturmasinin-iptali-davasi/
https://hkavukatlik.com/memnu-haklarin-iadesi/