Oy kullanmama cezası, seçim dönemleri yaklaşırken seçmen tarafından merak edilen konulardan biridir. Seçmen kütüğünde kaydı ve sandık listesinde oy kullanma yeterliği bulunan kişiler açısından oy kullanılması zorunludur. Söz konusu yeterliliklere sahip olmasına rağmen oy kullanmayan kişilere ise ilçe seçim kurulu başkanı tarafından oy kullanmama cezası verilir. Seçmen açısından önemli olan bu konu incelenmeden önce seçim usulü ve mevzuatı hakkında kısaca bilgi verilecek ve daha sonra oy kullanmama cezası açıklanacaktır.
SEÇİMLE İLGİLİ TEMEL DÜZENLEMELER
MİLLETVEKİLİ SEÇİMİNE İLİŞKİN TEMEL DÜZENLEME
Milletvekili seçimine ilişkin temel düzenleme, 10.06.1983 tarihli Milletvekili Seçimi Kanunu’dur. İlgili kanunda, milletvekili seçimi sistem ve usulü, seçim çevreleriyle milletvekili sayısı, seçim dönemi ve zamanı, ara seçim, seçimin yenilenmesi, seçilebilme ve aday olma esasları ile milletvekili seçimine ilişkin ilkeler ve uygulamalar düzenlenmiştir. Oy kullanmama cezası da Milletvekili Seçimi Kanunu md. 63’te düzenlenmiştir.
CUMHURBAŞKANI SEÇİMİNE İLİŞKİN TEMEL DÜZENLEME
Cumhurbaşkanı seçimine ilişkin temel düzenleme, 26.01.2012 tarihli Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu’dur. İlgili kanunda, Cumhurbaşkanı seçimine, Cumhurbaşkanı adaylarında aranacak niteliklere, seçim öncesi, seçim günü ve seçim sonrası yapılması gereken işlemlere ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu md. 2/5’te, bu Kanunda özel hüküm bulunmayan hâllerde Milletvekili Seçimi Kanunu uygulanacağı düzenlendiğinden Cumhurbaşkanlığı seçiminde oy kullanmayan kişilere de ilçe seçim kurulu başkanı tarafından oy kullanmama cezası verilir.
SEÇİM NASIL YAPILIR?
Seçimler, serbest, eşit, tek dereceli genel oy esaslarına göre yapılır. Oy gizli verilir. Oyların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması açık olarak yapılır. Seçim bütün yurtta aynı günde yargı yönetim ve denetimi altında yapılır. Seçmen, oyunu tam bir serbestlikle kendisi kullanır. Seçimde oy kullanmayan kişilere de ilçe seçim kurulu başkanı tarafından oy kullanmama cezası verilir.
SEÇİMLER KAÇ YILDA BİR YAPILIR?
Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri beş yılda bir Cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte aynı gün yapılır. Bir önceki seçimin yapıldığı tarihten itibaren beş yılın dolmasından önceki son pazar günü oy verilir. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak altmış günlük sürenin ilk günü seçimin başlangıç tarihidir. Beş yılda bir yapılan seçimde oy kullanmayan kişilere ilçe seçim kurulu başkanı tarafından oy kullanmama cezası verilebilir.
SEÇİM ERTELENEBİLİR Mİ?
MİLLETVEKİLLİĞİ SEÇİMİ ERTELENEBİLİR Mİ?
Savaş sebebiyle seçimin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi, milletvekilliği seçiminin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir. Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir. Bu durumda oy kullanmama cezası ertelenen seçim açısından gündeme gelir.
CUMHURBAŞKANI SEÇİMİ ERTELENEBİLİR Mİ?
Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır. Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir. Bu durumda oy kullanmama cezası ertelenen cumhurbaşkanlığı seçiminde de gündeme gelir.
KİMLER OY KULLANABİLİR?
On sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halk oylamasına katılma hakkına sahiptir. On sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı açısından oy kullanmak yükümlülük olduğundan oy kullanılmaması durumunda ilçe seçim kurulu başkanı tarafından oy kullanmama cezası verilebilir.
KİMLER OY KULLANAMAZ?
İzinli bulunanlar da dahil silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları oy kullanamaz. Bunların yanında askeri öğrenciler, ceza infaz kurumlarında hükümlü olarak bulunanlar da oy kullanamaz. Ayrıca, kısıtlı olanlar ile kamu hizmetinden yasaklı olanlar da seçmen olamayacaklar arasında sayıldığından bu kişiler de oy kullanamazlar. Bu kişiler açısından oy kullanma yükümlülüğü bulunmadığından oy kullanmayan bu kişilere oy kullanmama cezası verilemez.
OY NASIL KULLANILIR?
MİLLETVEKİLLİĞİ SEÇİMİNDE OY NASIL KULLANILIR?
Seçmen, Yüksek Seçim Kurulu tarafından yaptırılıp sandık kurullarına kadar ulaştırılmış bulunan ve sandık kurulu başkanında oy verme süresince bulundurulması mecburi olan ve birleşik oy pusulası ile birlikte kendisine verilen “Evet” yazılı mührü alarak oyunu kullanmak üzere kapalı oy verme yerine girer. Seçmen, “Evet” mührünü sadece tercih ettiği siyasî partiye veya varsa yalnızca oy vermek istediği bağımsız adaya ait özel daire içine basmak ve oy pusulasını zarfa koymak suretiyle oyunu kullanır. Oyunu kullanan seçmen oy pusulasını katlayarak zarfa koyar ve zarfı yapıştırır. “Evet” yazılı mührü sandık kurulu başkanına geri verir ve oyunu sandığa atar. Oy kullanmayan kişilere ise ilçe seçim kurulu başkanı tarafından oy kullanmama cezası verilir.
CUMHURBAŞKANI SEÇİMİNDE OY NASIL KULLANILIR?
Seçmen, sandık kurulunca kendisine verilen birleşik oy pusulası ve “Evet” veya “Tercih” yazılı mührü alarak oyunu kullanmak üzere kapalı oy verme yerine girer. Seçmen, mührü, birleşik oy pusulasında tercih ettiği adaya ait özel daire içine basmak, birleşik oy pusulasını zarfa koymak ve zarfı sandığa atmak suretiyle oyunu kullanır. Oyunu kullanan seçmen, mührü sandık kurulu başkanına geri verir. Oy kullanmayan kişilere ise ilçe seçim kurulu başkanı tarafından oy kullanmama cezası verilir.
KİMLER CUMHURBAŞKANI SEÇİLEBİLİR?
Kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip her Türk vatandaşı Cumhurbaşkanı seçilebilir.
CUMHURBAŞKANI NASIL ADAY GÖSTERİLİR?
Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan milletvekili genel seçiminde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler veya en az yüz bin seçmen aday gösterebilirler. Aday gösterilmek, kişinin yazılı muvafakatine bağlıdır.
CUMHURBAŞKANI NASIL SEÇİLİR?
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. Yapılacak ikinci oylamada oy kullanmayan kişilere de ilçe seçim kurulu başkanı tarafından oy kullanmama cezası verilir.
BİR KİMSE KAÇ DEFA CUMHURBAŞKANI SEÇİLEBİLİR?
Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Ancak Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.
CUMHURBAŞKANI ADAYI AYNI ANDA MİLLETVEKİLİ ADAYI OLABİLİR Mİ?
Bir kimse Cumhurbaşkanlığına ve milletvekilliğine aynı anda aday olamaz ve aday gösterilemez.
KİMLER MİLLETVEKİLİ SEÇİLEBİLİR?
On sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı milletvekili seçilebilir.
KİMLER MİLLETVEKİLİ SEÇİLEMEZ?
İlkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, askerlikle ilişiği olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapis veya süresi ne olursa olsun ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar milletvekili seçilemezler. Bunların yanında, affa uğramış olsalar bile, basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından biriyle mahkûm olanlar milletvekili seçilemezler.
SEÇİMDE KAÇ MİLLETVEKİLİ SEÇİLİR?
Milletvekili seçimi neticesinde 600 milletvekili seçilir.
İLLERİN MİLLETVEKİLİ SAYILARI NASIL BELİRLENİR?
İllerin çıkaracağı milletvekili sayısının tespitinde toplam milletvekili sayısından her ile önce bir milletvekili verilir. Son genel nüfus sayımı ile belli olan Türkiye nüfusu, her ile verilen bir milletvekili sayısı çıkarıldıktan sonra kalan milletvekili sayısına bölünmek suretiyle bir sayı elde edilir. İl nüfusunun bu sayıya bölünmesi ile her ilin ayrıca çıkaracağı milletvekili sayısı tespit edilir.
MİLLETVEKİLİ SEÇİM ÇEVRELERİ NASIL TESPİT EDİLİR?
Milletvekili sayılarına ilişkin yapılan tespit sonunda, çıkaracağı milletvekili sayısı 18’e kadar olan iller, bir seçim çevresi sayılır. Çıkaracağı milletvekili sayısı 19’dan 35’e kadar olan iller iki, 36 ve daha fazla olan iller üç seçim çevresine bölünür. Bu seçim çevreleri, numara sırasına göre adlandırılır. Bu illerin seçim çevreleri belirlenirken, seçim çevreleri, mümkün olduğu ölçüde eşit veya birbirine yakın sayıda milletvekili çıkaracak şekilde oluşturulur.
MİLLETVEKİLİ ADAYLIĞI İÇİN PARTİ ÜYESİ OLMAK MI GEREKİR?
Bir siyasi partiye mensup olsun veya olmasın seçilme yeterliğine sahip her Türk vatandaşı milletvekili adaylığını koyabilir. Dolayısıyla siyasi partiye üye olmayanlar da milletvekili adayı olabilirler.
MİLLETVEKİLLİĞİ SEÇİMİNDE PARTİLER ARASI İTTİFAK
Seçimlere katılma yeterliliği taşıyan siyasi partiler, ittifak yaparak seçime katılabilir. İttifak yapan siyasi partiler, kendi aday listelerini verir. İttifak yaparak seçime katılma kararı alan siyasi partiler, seçimin başlangıç tarihinden itibaren en geç yedi gün içinde, genel başkanların imzalarını ihtiva eden ittifak protokolünü Yüksek Seçim Kuruluna teslim eder. Aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten iki gün öncesine kadar, aynı usulle ittifak protokolünde değişiklik yapılabilir.
PARTİLER İTTİFAKTAN VAZGEÇEBİLİR Mİ?
Siyasi partiler, aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten üç gün öncesine kadar, Yüksek Seçim Kuruluna bildirimde bulunmak suretiyle ittifaktan vazgeçebilir. Bu durum, Yüksek Seçim Kurulunca ittifak içerisindeki diğer siyasi partilere derhal bildirilir. Vazgeçme halinde, ittifak diğer partiler arasında devam eder. İttifaktan vazgeçmenin bildirilmesini takip eden gün saat 17.00’ye kadar, ittifak içerisindeki diğer siyasi partiler ittifak protokolünü değiştirebilir veya ittifaktan vazgeçebilir.
MİLLETVEKİLİ ADAYLIĞINDAN İSTİFA
Aday listelerinin kesinleştiği tarihten, oy verme günü saat 17.00’ye kadar istifa nedeniyle meydana gelecek eksilme, listelerin tamamlanmasını gerektirmez. Aday listelerinde istifa nedeniyle boşalma olursa listedeki adaylar liste sırasına göre kaydırılmak suretiyle boşalan yerler doldurulur.
SEÇİMDE GEÇERLİ OYLAR NASIL HESAPLANIR?
Bir seçim çevresinde seçime katılan siyasi partinin almış olduğu geçerli oyların toplamı siyasi partinin o seçim çevresinde almış olduğu geçerli oyu gösterir. Ancak aynı ittifak içerisindeki siyasi partilerin her birinin geçerli oyu; ittifakı oluşturan siyasi partilerin o seçim çevresinde tek başına aldıkları oy sayısına, ittifakın ortak oylarından gelen payın ilave edilmesiyle elde edilir. İttifak yapan her bir partiye ortak oylardan gelen pay; ittifak yapan siyasi partilerin tek başına aldıkları oyun bu partilerin toplam oyuna bölünmesi ile elde edilen katsayının ittifakın ortak oyu ile çarpımı sonucu elde edilir. Oy kullanmayan kişilere ise ilçe seçim kurulu başkanı tarafından oy kullanmama cezası verilir.
MİLLETVEKİLLİĞİ SEÇİMDE BARAJ YÜZDE KAÇTIR?
Milletvekilliği seçiminde baraj yüzde yedidir. Genel seçimlerde ülke genelinde, ara seçimlerde seçim yapılan çevrelerin tümünde, geçerli oyların yüzde yedisini geçmeyen partiler milletvekili çıkaramazlar. Seçim ittifakı yapılması halinde, yüzde yedilik barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı esas alınır ve bu siyasi partiler için ayrıca baraj hesaplaması yapılmaz. Bir siyasi parti listesinde yer almış bağımsız adayların seçilebilmesi de listesinde yer aldığı siyasi partinin ülke genelinde ve ara seçimlerde seçim yapılan çevrelerin tümünde yüzde yedilik barajı aşması ile mümkündür.
PARTİLERİN KAZANDIĞI MİLLETVEKİLİ SAYISI NASIL BELİRLENİR?
Seçime katılmış siyasi partilerin ve bağımsız adayların adları alt alta ve aldıkları geçerli oy sayıları da hizalarına yazılır. Siyasi partilerin oy sayıları, önce bire, sonra ikiye, sonra üçe şeklinde o çevrenin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bölünür. Elde edilen paylar ile bağımsız adayların aldıkları oylar ayrım yapılmaksızın en büyükten en küçüğe doğru sıralanır. Seçim çevresinden çıkacak milletvekili sayısı kadar bu payların sahibi olan siyasi partilere ve bağımsız adaylara rakamların büyüklük sırasına göre milletvekili tahsis olunur. Son kalan milletvekilliği için birbirine eşit rakamlar bulunduğu takdirde, bunlar arasında ad çekilmek suretiyle tahsis yapılır. İttifakın aldığı oy toplamı genel barajı geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içerisinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak yapılır.
SEÇİM İPTAL EDİLEBİLİR Mİ?
Oyların dökümüne, sayımına veya bu oyların partiler ile bağımsız adaylara bölümüne ilişkin olarak milletvekili tutanaklarına yapılan itiraz üzerine yeniden yapılan döküm, sayım ve hesap sonucunda tutanakların iptaline karar verildiği takdirde, yeniden yapılacak döküm, sayım ve hesap sonucuna göre seçilmiş oldukları anlaşılanlara Yüksek Seçim Kurulu tarafından tutanakları verilir. Bir seçim çevresinde yapılan seçimin, seçim işlemleri sebebiyle iptaline karar verildiği takdirde, o seçim çevresinde yeniden seçim yapılır ve Yüksek Seçim Kurulu seçimin iptaline dair kararla birlikte o çevrede, seçimin yapılacağını Resmî Gazete ve diğer vasıtalarla derhal ilan eder. Bu ilandan sonra gelen doksanıncı günü takip eden ilk pazar günü oy verme günüdür.
SEÇİMDE OY KULLANMAMA CEZASI
Seçmen kütüğünde kaydı ve sandık listesinde oy kullanma yeterliği bulunduğu halde, seçimlerde meşru mazeretleri olmaksızın katılmayanlar, ilçe seçim kurulu başkanı tarafından cezalandırılırlar. Böylece, seçmen kütüğünde kaydı ve sandık listesinde oy kullanma yeterliği bulunan kişiler açısından oy kullanma yükümlülüğü ve oy kullanmama cezası söz konusudur. Bunun istisnası ise meşru bir mazeretin bulunmasıdır. İlçe seçim kurulu başkanı tarafından verilecek oy kullanmama cezası ise idari para cezasıdır.
Benzer konulara ilişkin bakınız.
https://hkavukatlik.com/kilometre-dusurme-cezasi/
https://hkavukatlik.com/askerde-telefon-kullanma-sucu/