A-ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASINDA TAZMİNAT HAKKI
Motorlu bir aracın işletilmesi sırasında meydana gelen kaza sonucunda ölüm meydana gelebilir. Kaza neticesinde ölümün gerçekleşmesi durumu ölümlü trafik kazası olarak değerlendirilir. Bunun neticesinde ölümlü trafik kazası tazminatı hakkı doğar ve ilgililerden talep edilebilir.
B-ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASI KAN PARASI
Trafik kazası neticesinde ölüm meydana geldiğinde, ölenin yaşamı sırasında destek olduğu kişiler açısından zarar meydana gelir. Zarar oluştuğunda, bu kişiler ölümlü trafik kazası tazminatı veya diğer isimleriyle ölümlü trafik kazası kan parası / destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilirler. Böylece, trafik kazası neticesinde ölen kişinin yakınlarına, ölenin desteğini kaybetmeleri sebebiyle ölümlü trafik kazası tazminatı ödenir.
C-ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASI TAZMİNATI İÇİN DAVA AÇILABİLİR Mİ?
Trafik kazası neticesinde desteğini yitiren kişiler ölümlü trafik kazası tazminatının ödenmesi için dava açabilirler. Ödenecek tazminat miktarı ise ölenin çalışması sonucunda sağladığı gelirden ayırarak destek olacağı kişiye yapacağı yardım kadardır.
“Borçlar Yasasının 45/2. maddesi hükmüne göre, bir haksız eylem sonucu desteğini yitiren kimse, bu yüzden uğradığı zararın ödetilmesini dava edebilir. Bu destekten yoksun kalma tazminatı, desteğini yitiren kimse ile desteğin, yani ölenin, yaşamaları muhtemel süre içerisinde, ölen desteğin çalışarak sağlayabileceği gelir ve kazancından ayırmak suretiyle yapabileceği yardımın tutarının, peşin olarak ve toptan ödetilmesinden ibarettir. Çünkü, bu tazminat ile güdülen amaç, destek yaşamış olsa idi, yardım ettiği kimseye, yapabileceği yardım tutarını sağlamaktır. Bir başka anlatımla, desteğini yitiren kimsenin, ölümle sonuçlanan olaydan önceki sosyal ve ekonomik yaşam düzeyinin devamını sağlayacak bir paranın ödettirilmesidir. Böyle olunca da, zarar tutarının belirlenmesinde desteğin gelirinin saptanması büyük önem taşır.” YARGITAY HGK. 25.05.1984 T., 1982/9-301 E., 1984/619 K.
D-ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASINDA KİMLER TAZMİNAT ALIR?
Ölümlü trafik kazası kan parası, ölen kişinin ölümden önce destek olduğu veya ölmemiş olsaydı yakın gelecekte destek olacağı kişiler tarafından istenebilir. Böylece, gerçekleşmiş veya ileride gerçekleşecek bir destek olma durumu varsa bu kişiler tazminat davası açabilir. Dolayısıyla, ölenin ölüm tarihinden önce destek olduğu veya ölmeseydi destek olacağı kişiler ölümlü trafik kazası tazminatı alabilirler.
“Destekten yoksun kalma tazminatına hükmedilme şartlarından biri de; ölenin davacılara destek olduğunun veya olabileceğinin gerçekleşmesidir. Diğer deyişle destek kavramı gerçekleşmiş veya ilerde gerçekleşmesi umulan bir bakım münasebetini zorunlu kılar. Genel olarak bir kimse ancak ölümden önce bakmakta olduğu veya sağ kalsaydı kuvvetli bir ihtimalle ilerde bakacağı anlaşılan kişilerin desteğidir.” YARGITAY 4. HD. 30.01.1986 T., 1985/9525 E., 1986/710 K.
1-ANNE, BABA, ÇOCUKLAR, EŞ TAZMİNAT ALABİLİR Mİ?
Ölenin annesi, babası, çocukları ve eşi ölümlü trafik kazası tazminatı alabilir. Ölenin bu kişilere destek olduğu varsayılır. Bu kişilerin ölümlü trafik kazası tazminatı talep edebilmesi için ölenin kendilerine destek olduğunu ispat etmelerine gerek yoktur.
Yargıtay, ölenin anne, baba, çocukları ve eşi açısından ölümlü trafik kazası tazminatı oranlarını varsayım şeklinde belirlemiştir. Bu kapsamda, ölenin, evli olmasına rağmen çocuk sahibi olmaması durumunda gelirini eşi ile ortak paylaşacağı varsayılır. Ölen çocuk sahibi ise ölen ve eşinin ikişer pay alacağı, çocuklarının ise birer pay alacağı kabul edilir. Ölenin anne ve babasının bulunması durumunda ise ölen ve eşinin ikişer pay, ölenin çocukları ile anne ve babasının ise birer pay alacağı kabul edilir. Ölenin çocuklarının birisinin veya birden fazlasının destekten çıkması durumunda ise bunların payları ölenin anne ve babasına geçmeksizin ölen, eşi ve çocukları arasında paylaştırılır. Ölenin anne ve babasının birinin destekten çıkması durumunda ise onun payı diğerine aktarılır. Dolayısıyla, ölenin annesi, babası, eşi ve çocukları ölümlü trafik kazası tazminatı, diğer adları ile destekten yoksun kalma tazminatı / ölümlü trafik kazası kan parası talep edebilirler.
“Dairemizce kabul görmüş pay esasına göre; çocuksuz durumda destek, desteğin gelirini eşi ile ortak paylaşacağı varsayımına dayalı olarak, gelirden desteğin %50 ve eşin %50 pay alacağı kabul edilmektedir. Çocukların eş ile birlikte destek payı alacağı durumunda ise desteğin gelirden eşi ile birlikte 2 şer pay alırken çocuklara birer pay verileceği yine eş, çocuklar ile ana babanın pay alacağı durumlarda desteğe 2 pay eşe 2 pay çocukların her birine 1 pay ana ve babaya birer pay ayrılarak böylece gelirin tamamının dağıtılacağı esasına dayalıdır. Çocukların sayısı arttıkça hem desteğe ayrılan pay hem de eş ve çocuklar ile ana ve babaya ayrılacak paylar düşecektir. Çocukların destekten çıkması ile birlikte destekten çıkan çocuğun payları destek, eş ve diğer çocuklara dağıtılacak anne ve babaya verilmeyecektir. Böylece geriye kalan eş ve çocukların payları ile desteğin payı artacaktır. Bu pay esası Türk aile sistemine çok uygun düşmektedir. Çünkü Türk aile sisteminde desteğin geliri aile bireyleri tarafından birlikte paylaşılmakta, aile bireyleri arttıkça gelirden alınacak pay düşmekte, aile bireyi azaldıkça da gelirden alınacak pay yükselecektir. Ana ve babadan birinin destekten çıkması ile payı diğerine aktarılacak, ana ve baba ile çocukların tamamının destekten çıkması durumunda ise yine çocuksuz eş gibi desteğe 2 pay eşe 2 pay esasına göre %50 desteğe %50 eşe pay verilerek varsayımsal olarak gelirin paylaştırılarak tazminat bu ilkelere göre hesaplanmalıdır. YARGITAY 17. HD. 08.02.2018 T., 2015/7447 E., 2018/732 K.
2-ÖLÜM TRAFİK KAZASI TAZMİNATINI SADECE MİRASÇILAR MI ALIR?
Ölümlü trafik kazası tazminatı ile mirasçılık sıfatının bağlantısı yoktur. Bu ilişki hısımlığa ve nafakaya ilişkin hükümlere bağlı olmadığı için farazi destek olma olgusuna dayanır. Dolayısıyla, bir kimseye düzenli olarak yardım eden veya ölüm gerçekleşmeseydi yakın gelecekte yardım edecek kişinin ölmesi neticesinde destek olduğu / olacağı kişiler ölümlü trafik kazası tazminatı talep edebilirler.
“(D)estekten yoksun kalma tazminatı, niteliği itibariyle, 3. kişilere, desteğin gelir ve yardımından yoksun kalmaları nedeniyle tanınmış, bağımsız bir hak olup, mirasçılık sıfatı ve miras hukuki ile bir ilgisi yoktur. Çünkü bu hak mirasçılık sıfatından değil, eylemli olarak destek olanın ölümü nedeniyle, onun gelir ve yardımından yoksun kalma ya da farazi destek olma olgusundan kaynaklanmaktadır. Görülüyor ki, Borçlar Yasasının 45. maddesinde sözü geçen destek kavramı, hukuksal bir ilişkiyi değil, eylemli bir durumu hedef tutar ve ne hasımlığa ve ne de yasanın nafakaya ilişkin hükümlerine dayanmaz. Bir kimseye, sadece eylemli ve düzenli olarak, geçimini kısmen veya tamamen sağlıyacak şekilde yardım eden ve olayların olağan akışına göre eğer ölüm vuku bulmasaydı, az çok yakın bir gelecekte de bu yardımı sağlayacak olan kimse destek sayılır.” YARGITAY HGK. 25.05.1984 T., 1982/9-301 E., 1984/619 K.
3-EV HANIMI EŞİN ÖLMESİ DURUMUNDA TAZMİNAT ALINABİLİR Mİ?
Ölen kişi ev hanımı olsa da desteğinden yoksun kalan kişi ölümlü trafik kazası tazminatı alabilir. Nitekim destek olmak, yaşaması için gerekli ihtiyaçları sağlamak veya bunların temini için para vermekle sınırlı değildir. Bedelsiz olarak bakım sağlayan veya yardım eden kişi de ölümlü trafik kazası tazminat davası açabilir. Dolayısıyla, ev işlerini gören kadının ölümü durumunda kocası veya diğer hak sahipleri ölümlü trafik kazası tazminatı talep edebilir.
“Trafik kazasında ölen 1932 doğumlu Yeter H. ev hanımıdır. Yerleşmiş içtihatlara göre, bedelsiz olarak başkasının bakımını sağlayan ya da ona yardım eden kimse destek sayılmıştır. Bu yardım değişik şekillerde olabilir. Destek yalnız başkasına yaşamak için gerekli ihtiyaçları sağlayan ya da bunların temini için para veren kimse değildir. Bu hizmetleri görmek suretiyle çalışmasını doğrudan doğruya başkalarına tahsis eden kimse de destektir. O nedenle yalnızca ev işlerini gören bir kadın da kocasının desteği sayılabilir. Trafik kazasında ölen desteğin 1932 doğumlu olması, onun destek olamayacağına gerekçe olamaz. Mahkemece, davacı sağ eşin, ev hanımı olan Yeter H.in ölümü nedeni ile BK.nun 45/son maddesine göre ne kadar tazminat isteyebileceğinin tespiti için gerekirse talimat yolu ile uzman bilirkişiden rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile sağ eşin destekten yoksun kalma tazminatı isteminin reddi doğru görülmemiş, hükmün davacı eş Fevzi Hançer yararına bozulması gerekmiştir.” YARGITAY 11. HD. 13.09.1999 T., 1999/4689 E., 1999/6755 K.
4-NİKAHSIZ EŞ ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASI TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?
Ölümlü trafik kazası tazminatının talep edilebilmesi için tazminat talep eden kişinin ölen kişi ile resmi olarak nikahlı olması gerekmez. Bu kapsamda, ölenin resmi nikahlı olmayan eşi ve bu birliktelikten olan çocuğu da ölümlü trafik kazası tazminatı / ölümlü trafik kazası kan parası / destekten yoksun kalma tazminatı alabilir.
“Somut olayda, 18 yaşında vefat eden destek Satı’nın nüfus kayıtlarında her ne kadar bekar olduğu yazılı ise de yargılama sırasında davalı tarafından desteğin resmi nikahsız bir birlikteliğinin olduğu ve bir çocuğunun olduğu iddia edilmiş, keza ceza yargılaması sırasında müşteki araç sahibi … ve eşi …’ün ifadelerinde araç içindeki …’ın oğulları olduğu, …’nın gelinleri ve …’un torunları olduğunu beyan etmişler, mahkemece bu hususta herhangi bir araştırma yapılmaksızın muris …’nın bekar olarak kabul edildiği aktüer hesabına göre karar verilmiştir. Muris …’nın davacı anneye destekliğinin belirlenebilmesi için murisin resmi nikahsız birlikteliği ve bu birliktelikten bir çocuğunun olup olmadığı araştırıldıktan sonra yukarıda bahsedilen ilkelere uygun aktüer raporu alınıp sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde eksik inceleme ile karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.” YARGITAY 17. HD. 08.02.2018 T., 2015/7447 E., 2018/732 K.
E-ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASI TAZMİNATI NASIL İSPATLANIR?
Ölenin annesi, babası, eşi ve çocuklarının fiili destek durumunu ispatlamasına gerek yoktur. Destek olmak ise sadece parasal yardım olarak değerlendirilmez. Ziyaret etmek, yardımlaşmak veya bakmak da destek olma kapsamında değerlendirilir. Dolayısıyla, ölenin annesi, babası, eşi ve çocukları ile ölen arasında fiili bir destek ilişkisinin bulunup bulunmadığı araştırılmaksızın ölenin bu kişilere destek olduğu kabul edilerek ölümlü trafik kazası tazminatı ödenir.
“Somut uyuşmazlıkta davacı …, desteğin annesi olup kızının ölümünden dolayı destekten yoksun kalma tazminatı talep etmiştir. Mahkemece davacı anne Ü.’ün, müteveffa çocuğu Yadigar ile arasında fiili bir destek ilişkisi olduğunun ve annenin destek ihtiyacı içerisinde bulunduğunun ispat edilemediği gerekçesiyle destekten yoksun kalma tazminatının reddine hükmedilmiştir. Oysa evli evlat olan murislerin de anne ve babalarına destek olmaları hayatın olağan akışı gereğidir. 0 an fiilen destek olunamasa da, ileride destek olunması muhtemeldir. Kaldı ki, yoksun kalınan destek sadece parasal yardım olarak düşünülemez. Evladın hafta sonlarında, bayram günlerinde vs. anne ve babayı ziyareti, her türlü hastalık ve sair sıkıntılarında yardımlarına koşması, onlara bakması da destek kapsamında değerlendirilmelidir.” YARGITAY 17. HD. 07.05.2019 T., 2016/13239 E., 2019/5626 K.
F-ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASINDA MANEVİ TAZMİNAT İSTENEBİLİR Mİ?
Trafik kazasında ölen kişinin yakınları manevi tazminat davası açabilir. Manevi tazminat ile zarara uğrayanda huzur duygusu uyandırma ve ruhi ıstırabın dindirilmesi amaçlanır. Manevi tazminat belirlenirken, zarar görenin ve zarara uğrayanın ekonomik ve sosyal durumu, paranın alım gücü, ölüm nedeniyle duyulan ıstırap gözetilir. Bu tazminatın, adalete uygun, manevi zararla orantılı ve caydırıcı olması gerekir. Dolayısıyla ölümlü trafik kazası tazminatı içerisinde manevi tazminat da vardır.
“(H)âkimin özel hâlleri göz önünde tutarak, manevi zarar adı ile hak sahibine verilmesine karar vereceği tutar adalete uygun olmalıdır. Bu para tutarı, aslında ne tazminat ne de cezadır. Çünkü mamelek hukukuna ilişkin zararın karşılanmasını amaç edinmediği gibi, kusurlu olana yalnız hukukun ihlalinden dolayı yapılan bir kötülük de değildir. Aksine, zarara uğrayanda bir huzur duygusu uyandırmayı, aynı zamanda ruhi ızdırabın dindirilmesini amaç edindiğinden, tazminata benzer bir fonksiyonu da vardır. O hâlde bu tazminatın sınırı, onun amacına göre belirlenmelidir. Takdir edilecek miktar, mevcut hâlde elde edilmek istenilen tatmin duygusunun etkisine ulaşmak için gerekli olan kadar olmalıdır….
Hâkim belirlemeyi yaparken somut olayın özelliğini, zarar görenin ve zarara yol açanın ekonomik ve sosyal durumunu, paranın alım gücünü, maluliyet oranını, ölüm ya da beden gücü kaybı nedeniyle duyulan ve ileride duyulacak elem ve ızdırabı gözetmelidir (Hukuk Genel Kurulunun 28.05.2003 gün 2003/21-368-355; 23.06.2004 gün 2004/13-291-370 sayılı kararları). Hâkimin takdir ettiği manevi tazminat miktarı, adalete uygun, ölçülülük ilkesine ve manevi tazminatın amacına uygun, uğranılan manevi zararla orantılı, duyulan üzüntüyü hafifletecek, zarara uğrayanda manevi huzur doğuracak ve aynı zamanda caydırıcılık uyandıracak miktarda olmalıdır.” YARGITAY HGK. 07.03.2019 T., 2015/21-2228 E., 2019/256 K.
G-ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASI TAZMİNAT DAVASI AÇMA SÜRESİ
Ölümlü trafik kazası tazminat davası, zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenilmesinden itibaren iki yıl içinde açılmalıdır. Zarar ve tazminat yükümlüsü iki yıl içinde öğrenilememişse bu davanın olaydan itibaren 10 yıl içinde açılması gerekir. Ancak tazminat, ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü bir cezayı gerektiren fiilden doğmuşsa bu süre uzayacaktır. Dolayısıyla ölümlü trafik kazası tazminat talebi açısından kanun koyucu uzun bir süre öngörmüştür.
H-ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASI TAZMİNATI KİMDEN TALEP EDİLEBİLİR?
Maddi tazminat talepleri Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası teminat limitleri kapsamında sigorta şirketlerinden istenebilir. Dolayısıyla dava hakkı olan kişiler araç işletenine ve sürücüsüne gitmeden sigorta şirketlerinden bu tazminatı talep edebilirler. Manevi tazminat talepleri açısından ise kusurlu aracın İhtiyari Mali Mesuliyet Sigortası varsa bu tazminat yine aynı şekilde sigorta şirketlerinden talep edilebilir.
I-ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASI TAZMİNAT DAVASI NE KADAR SÜRER?
Ölümlü trafik kazası tazminatının sigorta şirketinden talep edilmesi durumunda Sigorta Tahkim Komisyonu nezdinde başvuru yapılabilir. Bu şekilde yapılacak başvurular mahkemeler nezdinde yapılacak başvurulara göre önemli ölçüde hızlı çözümlenmektedir.
İ-SONUÇ
Trafik kazası neticesinde desteğini kaybeden kişiler maddi ve manevi tazminat davası açarak haklarını sigorta şirketlerinden, sürücüden veya araç işletenden talep edebilecektir.
Benzer yazılar için bkz. https://hkavukatlik.com/son-yazilar/