Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası, kamulaştırmanın satın alma usulü ile yapılamaması halinde idarenin taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine müracaat ederek, taşınmaz malın, kamulaştırma bedelinin tespitine ve bu bedelin, peşin ya da taksitle ödenmesi karşılığında idare adına tesciline karar verilmesini istediği davadır. Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası ile uzlaşma görüşmelerinden sonuç alınamaması halinde kamulaştırmaya konu taşınmaz malların, kaynakların ve irtifak haklarının bedellerinin tespiti ve idare adına tescili sağlanır. Bu kapsamda aşağıda devletin kamulaştırma yapma yetkisi, devletin kamulaştırma yoluyla irtifak yetkisi, kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası uzlaşma, kamulaştırılan taşınmazın değerinin tespiti, kamulaştırma bedelinin depo edilmesi, kamulaştırma bedel tespiti ve tescil davası verilen kararlar, davanın tarafları, vekâlet ücreti, yargılama gideri, görevli ve yetkili mahkeme gibi hususlar mevzuat ve mahkeme kararları doğrultusunda incelenecektir.
DEVLETİN KAMULAŞTIRMA YAPMA YETKİSİ
Kamulaştırma Kanunu md. 3/1 ile idarelere, yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını kamulaştırma yapabilme yetkisi verilmiştir. Bedellerin ise nakden ve peşin olarak veya bazı hallerde eşit taksitlerle ödenebileceği düzenlenmiştir. Ayrıca idareye kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası açma yetkisi verilmiştir.
DEVLETİN KAMULAŞTIRMA YOLUYLA İRTİFAK YETKİSİ
Kamulaştırma Kanunu md. 4’te taşınmaz malın mülkiyetinin kamulaştırılması yerine idare lehine kamulaştırma yoluyla irtifak kurulabileceği düzenlenmiştir. Bu kapsamda, amaç için yeterli olduğu takdirde taşınmaz malın belirli kesimi, yüksekliği, derinliği veya kaynak üzerinde kamulaştırma yoluyla irtifak hakkı kurulabilir. Ancak, maliklerinin mülkiyet hakkının kullanılmasının engellenmemesi, can ve mal güvenliği bakımından gerekli önlemlerin alınması kaydıyla, kamu yararına dayalı olarak taşınmazların üstünde teleferik ve benzeri ulaşım hatları ile her türlü köprü, taşınmazların altında metro ve benzeri raylı taşıma sistemleri ile tünel yapılabilir. Taşınmazların mülkiyet hakkının kullanımının engellenmemesi hâlinde, taşınmazlara ilişkin herhangi bir kamulaştırma yapılmaz. Yapılan yatırım nedeniyle taşınmaz maliklerinden değer artış bedeli ise alınamaz. Kamulaştırma yoluyla irtifak açısından da idareye kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası açma yetkisi verilmiştir.
KAMULAŞTIRMADAN ÖNCE SATIN ALMA USULÜ
Kamulaştırma Kanunu md. 8/1’de idarelerin, tapuda kayıtlı olan taşınmaz mallar hakkında yapacakları kamulaştırmalarda satın alma usulünü öncelikle uygulamalarının esas olduğu düzenlenmiştir. Bu bakımdan idarenin, kıymet takdir komisyonunca tespit edilen tahmini bedeli belirtmeksizin, kamulaştırılması kararlaştırılan taşınmaz mal, kaynak veya bunların üzerindeki irtifak haklarının bedelinin peşin veya taksitle ödenmesi suretiyle ve pazarlıkla satın almak veya idareye ait bir başka taşınmazla trampa yoluyla devralmak istediğini resmi taahhütlü bir yazıyla malike bildirilmesi gerekir. Malik veya yetkili temsilcisinin, bu yazının tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde, idareye başvurması hâlinde; komisyonca tayin edilen tarihte pazarlık görüşmeleri yapılır, tespit edilen tahminî değeri geçmemek üzere bedelde veya trampada anlaşmaya varılması hâlinde, yapılan bu anlaşmaya ilişkin bir tutanak düzenlenir. Taşınmaz mal, kaynak veya bunların üzerindeki irtifak hakları, idarece, anlaşma tutanağının tanzim tarihinden itibaren en geç kırk beş gün içinde, tutanakta belirtilen bedel hazır edilerek idare adına tapuya resen tescil veya terkin edilir. Tescil veya terkinden sonra kamulaştırma bedeli kendilerine ödenir. Satın alınan veya trampa edilen taşınmaz mal, kaynak veya irtifak hakkı, sahibinden kamulaştırma yolu ile alınmış sayılır ve bu şekilde yapılan kamulaştırmaya veya bedeline karşı itiraz davaları açılamaz. Satın alma usulünün başarısız olması durumunda ise idare tarafından kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası açılabilir.
KAMULAŞTIRMA BEDEL DAVASI ÖNCESİNDE SATIN ALMA USULÜ ŞART MIDIR?
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası açılabilmesi için öncelikle satın alma usulü işletilmelidir. Bu usul dava şartıdır. Anlaşma sağlanamaması halinde idare kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası açabilir. Fakat açılmış bir davada taraf teşkili sağlanıp esasa girilmişse sadece satın alma usulünün işletilmemesi nedeniyle kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası reddedilemez.
“…Bu gibi durumlarda usul ekonomisi gereği işin esasına dair karar verilmelidir. Fakat açılan davada henüz taraf teşkili sağlanmamış ve işin esasına da girilmemişse, satın alma yoluna başvurulmamış olması, davanın reddine karar verilmesini gerektirecektir.” (Yargıtay HGK., 2007/5-716 E., 2007/736 K., 17.10.2007 T.).
KAMULAŞTIRMA BEDELİ NASIL TESPİT EDİLİR?
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası sırasında kamulaştırma bedelinin tespitinde taşınmazın nitelikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Bu bağlamda öncelikle taşınmazın arazi mi arsa mı olduğu tespit edilmedir. Bunun yanında, belediye hizmetlerinden yararlanıp yararlanmadığı, etrafının meskun mahal olup olmadığı, en yakın yerleşim birimlerine, kamu kurum ve kuruluşlarına olan uzaklığının ne olduğu gibi birçok husus bir bütün olarak değerlendirilerek adil bir tutar belirlenmelidir.
“1/25000 ölçekli çevre düzeni planında kentsel yerleşik alan sınırları içinde kaldığı gibi dava konusu parselin ve çevresinin yapılaşmış olduğu ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nün parsel sorgulama uygulama sitesinden edinilen bilgilerden dava konusu taşınmazın arsa vasfında olduğu anlaşılmıştır.” (Yargıtay 5. HD., 2016/26999 E., 2018/1072 K., 07.02.2018 T.).
“Taşınmazın değeri belirlenirken öncelikle dava konusu taşınmazın arsa mı, arazi mi olduğunun belirlenmesi gerektiğinden taşınmazın değerlendirme tarihi olan 19.09.2014 gününde belediye 1/1000 ölçekli uygulama imar planı içinde olup, olmadığı, değilse belediye veya mücavir alan sınırları dahilinde bulunup bulunmadığı, belediye hizmetlerinden yararlanıp yararlanmadığı ve etrafının meskun mahal olup olmadığı, en yakın yerleşim birimlerine, kamu kurum ve kuruluşlarına olan uzaklığının ne olduğu hususları Belediye Başkanlığından sorulup, alınacak yazı cevabına göre, taşınmazın vasfı belirlendikten sonra taşınmazın niteliğine göre oluşturulacak bilirkişi eşliğinde mahallinde keşif yapılarak…” (Yargıtay 5. HD., 2016/13034 E., 2018/91 K., 24.01.2018 T.).
KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİTİ VE TESCİLİ DAVASINDA DEPO KARARI
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası sırasında kamulaştırılacak taşınmaza ilişkin bedel tespiti bilirkişi raporuyla belirlenir. Kamulaştırma bedelinin tespitinin ardından söz konusu tutarın mahkemece belirlenecek banka hesabına yatırılması ve yatırıldığına dair makbuzun ibraz edilmesi için idareye onbeş gün süre verilir. Süre sonunda bu tutar depo edilmezse ikinci bir süre verilir. Bu süre sonunda da idare tarafından bedel depo edilmediği takdirde kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası reddedilir ve kamulaştırma süreci sona erer.
“Mahkeme 16/03/2016 tarihli oturumda tespit edilen kamulaştırma bedelinin bankaya bloke edilmesi için; tespit edilen miktarı açıkça belirtmeden, bedelin yatırılması için, bir sonraki duruşmaya kadar süre verildiği 28/03/2016 tarihinde ise bedelin bloke edilmesi için bir sonraki duruşma gününe kadar süre verildiği, 31/03/2016 tarihinde ise bedelin bloke edilmesi için kesin olarak bir haftalık süre verildiği, 06/05/2016 tarihinde verilen kesin süre içinde bedel bloke edilmediğinden davanın açılmaması sayılmasına karar verildiği anlaşılmıştır. Mahkemece; kamulaştırma bedelinin yatırılması için verilen sürelerin yasada belirtilen usule uygun olmadığı ve bedelin yargılama sırasında karardan önce 18/04/2016 tarihinde bankaya bloke edildiği anlaşıldığından, davanın kabulü ile işin esasına girilerek karar verilmesi gerektiğine…” (Yargıtay 5. HD., 2016/20889 E., 2018/5213 K., 22.03.2018 T.).
KAMULAŞTIRMA BEDEL DAVASINDA VERİLECEK KARARLAR
KAMULAŞTIRMA DAVASINDA TAPU İPTAL VE TESCİL KARARI
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası neticesinde taşınmazın kamulaştırılmasına karar verilir. Bunun neticesinde, kamulaştırılan taşınmazın idare adına tesciline karar verilir.
“Mahallinde yapılan keşif sonucu … Mahallesi … Ada … Parsel sayılı taşınmazın dava tarihindeki değerinin biçilmesinde ve alınan rapor uyarınca bedelinin tahsiline karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir. Ancak; bedeline hükmedilen taşınmazın idare lehine tesciline karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi, doğru değil ise bu yanılgının giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, Dava konusu … ili … ilçesi … Mahallesinde bulunan … Ada… Parsel nolu taşınmazın davacı adına olan … hisseli tapu kaydının iptali ile … adına tapuya kayıt ve tesciline,” (Yargıtay 5. HD., 2017/4180 E., 2018/1470 K., 12.02.2018 T.).
KAMULAŞTIRMA DAVASINDA TAPU KAYDININ TERKİNİ KARARI
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası açısından konu taşınmazın baraj göl alanı veya yol için kamulaştırılması durumunda davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile terkin kararı verilmelidir. Dolayısıyla taşınmazın idare adına tescili mümkün olmadığı için yalnızca terkinine karar verilebilir.
“Dava konusu taşınmazın davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile yol olarak terkine karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.” (Yargıtay 5. HD., 2016/13376 E., 2018/101 K., 24.01.2018 T.).
“Dava konusu taşınmaz baraj göl alanı olarak kamulaştırıldığından Kadastro Kanunun 16/C Maddesi gereğince tapu kaydının iptali ile tapudan terkini yerine idare adına tesciline karar verilmesi, doğru görülmemiştir.” (Yargıtay 5. HD., 2016/17129 E., 2018/4934 K., 20.03.2018 T.).
KAMULAŞTIRMA DAVASINDA İRTİFAK HAKKININ TESCİLİ KARARI
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası neticesinde taşınmaz malın belirli kesimi, yüksekliği, derinliği veya kaynak üzerinde kamulaştırma yoluyla irtifak hakkı kurulmasına karar verilebilir. Bu durumda mahkeme tarafından idare adına tescil kararı değil yalnızca irtifak hakkının tescili kararı verilmelidir. İrtifak hakkı tesisine karar verilmesi gerekirken, irtifak tesis edilecek alanın tapusunun iptali ile idare adına tesciline karar verilmesi ise doğru değildir.
“İrtifak hakkı tesisine karar verilmesi gerekirken, irtifak tesis edilecek alanın tapusunun iptali ile davacı idare adına tesciline karar verilmesi doğru değilse de; bu yanılgının giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden dava konusu … ilçesi … köyü … Ada … Parsel … fen bilirkişi raporunda alanda davacı idare lehine daimi irtifak tesisine, irtifak hakkının tapuya tesciline cümlesinin yazılmasına” (Yargıtay 5. HD., 2016/22128 E., 2018/4129 K., 12.03.2018 T.).
“Dosyada mevcut …ada … sayılı taşınmazın tapu kaydına göre; davalılar dava konusu taşınmazda 4/6 oranında pay sahibi olup hisseleri dikkate alındığında hükmedilmesi gereken toplam bedel …-TL olduğu halde 4/6 oranında pay sahibi olan davalıların payları oranında daimi irtifak hakkı karşılığı belirlenip irtifak hakkının bu oranda tescil edilmesi gerektiği gözetilmeden, tüm maliklerin paylarını aşar şekilde fazla bedel ve tescile karar verilmesi doğru değilse de bu yanılgı yeniden yargılamayı gerektirmediğinden…” (Yargıtay 5. HD., 2016/14901 E., 2018/1902 K., 15.02.2018 T.).
KAMULAŞTIRMA DAVASINDA KAMULAŞTIRMA BEDELİ ÖDENMESİ KARARI
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası neticesinde tespit edilerek depo edilmesine karar verilen kamulaştırma bedelinin davalıya ödenmesine karar verilmelidir. Ödeme içinse hükmün kesinleşmesinin beklenmesi gerekmez. Bu bakımdan, ödeme için hükümle birlikte bankaya müzekkere yazılmalıdır.
“Tespit edilen bedelin hükmün kesinleşmesi beklenmeden davalılara ödenmesine karar verilmesi gerekirken, karar kesinleştikten sonra ödenmesine ilişkin hüküm tesis edilmesi hatalıdır.” (Yargıtay 5. HD., 2016/23859 E., 2018/2101 K., 19.02.2018 T.).
“Bloke edilen bedeli hükmün kesinleşmesi beklenmeden davalı tarafa payları oranında derhal ödenmesi için ilgili bankaya müzekkere yazılmasına, cümlesinin eklenmesine hükmün böylece düzeltilerek onanmasına” (Yargıtay 5. HD., 2018/280 E., 2018/5769 K., 28.03.2018 T.).
KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİTİ VE TESCİLİ DAVASI TARAFLAR
KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİTİ VE TESCİLİ DAVASI DAVACI
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası kamulaştırma işlemini gerçekleştiren idare tarafından açılmalıdır. Bu sebeple söz konusu davanın davacısı idaredir.
KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİTİ VE TESCİLİ DAVASI DAVALI
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası taşınmazı kamulaştırılan malike karşı açılır. Bu sebeple söz konusu davanın davalısı maliktir.
“Kamulaştırma Kanunu’nun 14/3 maddesi gereğince, kamulaştırma davalarında paydaşlar arasında zorunlu dava arkadaşlığı yoktur.” (Yargıtay 5. HD., 2019/225 E., 2019/12184 K., 20.06.2019 T.).
KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİTİ VE TESCİLİ DAVASI KANUN YOLLARI
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası neticesinde verilen kamulaştırılan taşınmazın idare adına tescili kararı kesin karardır. Tescil kararına yönelik kanun yoluna başvurmak mümkün değildir. Ancak bedele ilişkin karara karşı kanunda öngörülen sınırlar göz önünde bulundurularak istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulabilir.
KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİTİ VE TESCİLİ DAVASINDA VEKALET ÜCRETİ
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası neticesinde hükmedilecek vekalet ücreti, idarenin taşınmaza el atma tarihine göre belirlenir. Anayasa Mahkemesi’nin 2013/95 E., 2014/176 K. ve 13.03.2015 T. kararı gereğince 04.11.1983 tarihinden sonraki kamulaştırma davalarında nispi vekalet ücretine hükmedilmektedir. Kamulaştırma davasında idare lehine vekalet ücretine ise hükmedilmez.
KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİTİ VE TESCİLİ DAVASI YARGILAMA GİDERLERİ
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davası açısından yargılama giderlerinden davacı idare sorumludur. Yargılama giderleri davalı tarafa yükletilemez. 04.11.1983 tarihiden sonra açılan kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davalarında harç nispi olarak hesaplanır.
“…Dava değerinin 10.000,00-TL olarak gösterildiği, keşif neticesi alınan bilirkişi raporuyla dava konusu taşınmazın değerinin tespit edildiği, ancak mahkemece bu bedel üzerinden peşin harcın tamamlattırılmadığı anlaşıldığından dava değeri olan 10.000,00-TL üzerinden nispi karar ve ilam harcına hükmedilmesi gerektiğinin düşünülmemesi doğru değil ise, bu yanılgının giderilmesi yeniden yargılama gerektirmediğinden…” (Yargıtay 5. HD., 2017/2236 E., 2018/9124 K., 14.05.2018 T.).
KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİTİ VE TESCİLİ DAVASI GÖREVLİ MAHKEME
Kamulaştırma bedel tespiti ve tescili davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemeleridir. Bu sebeple idare davayı yetkili asliye hukuk mahkemesinde açmalıdır.
KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİTİ VE TESCİLİ DAVASI YETKİLİ MAHKEME
Kamulaştırma Kanunu md. 37 ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) md. 12 gereğince taşınmazın aynına ilişkin davalarda taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir. Kesin yetkili mahkemede açılmayan davalar ise yetki yönünden reddedilmektedir.
“Kamulaştırma Kanunu’nun 37.maddesi ve taşınmazın aynına ilişkin davalarda yetkiyi düzenleyen HMK’nun 12.maddesi uyarınca taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir. Bu itibarla dosyada bulunan kanıt ve belgelere, kararın dayandığı gerekçelere göre, davanın yetki yönünden reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.” (Yargıtay 5. HD., 2016/1436 E., 2018/634 K., 01.02.2018 T.).
Benzer konulara ilişkin yazılarımız
https://hkavukatlik.com/muris-muvazaasi-sebebiyle-tapu-iptal-ve-tescil-davasi/
https://hkavukatlik.com/ecrimisil-haksiz-isgal-davasi/
https://hkavukatlik.com/imfinzi-ilaci-sgk-davasi/
https://hkavukatlik.com/muris-muvazaasi-davasi/
https://hkavukatlik.com/miras-sebebiyle-istihkak-davasi/
https://hkavukatlik.com/onalim-hakki-davasi/
https://hkavukatlik.com/olunceye-kadar-bakma-sozlesmesiyle-muris-muvazaasi/