A- HACİZDE İSTİHKAK İDDİASI NEDİR?
Hacizde istihkak iddiası, üçüncü kişinin, haczedilen mal üzerinde alacaklının alacağına nazaran daha üstün hak sahibi olduğu iddiasıdır. Hacizde istihkak iddiası, haczedilen malı elinde bulunduran kişiye göre farklı şekilde değerlendirilir. Bu sebeple, haczedilen malın, borçlunun, borçlu ile birlikte üçüncü kişinin veya üçüncü kişinin elinde bulunma ihtimalleri ve neticesinde açılabilecek istihkak davası aşağıda ayrıntılı bir şekilde incelenecektir.
B- HACİZDE İSTİHKAK İDDİASINI KİMLER İLERİ SÜREBİLİR?
Hacizde istihkak iddiası borçlu ve/veya üçüncü kişi tarafından ileri sürülebilir. Dolayısıyla hacizde istihkak iddiası borçlu tarafından üçüncü kişi lehine ileri sürülebileceği gibi üçüncü kişi tarafından kendi lehine de ileri sürülebilir.
1- BORÇLUNUN İSTİHKAK İDDİASINDA BULUNMASI
Haczedilen mal üzerinde borçlu tarafından üçüncü kişi lehine istihkak iddiasında bulunulabilir. Üçüncü kişi adına istihkak iddiasında bulunulabilmesi için borçlunun haczedilen malın üçüncü kişiye ait olduğunu belirtmesi yeterlidir.
“Somut olayda; davalı borçlu Nadire B. tarafından haciz işlemi sırasında sözlü olarak, haczedilen eşyaların babasına (davacı üçüncü kişiye) ait olduğunun bildirilmesi ile İstihkak iddiasında bulunulmuş ve bu durum haczi yapan icra memurunca haciz tutanağına yazılmıştır. Borçlunun, haczedilen malın üçüncü kişiye ait olduğunu söylemesi, üçüncü kişi adına yapılmış bir istihkak iddiası niteliğindedir.” (YARGITAY HGK. 2004/710 E., 2004/727 K., 15.12.2004 T.)
2- ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN İSTİHKAK İDDİASINDA BULUNMASI
Üçüncü kişi, kendi elinde veya borçlu elinde haczedilen bir malın borçluya değil kendisine ait olduğunu iddia edebilir. Üçüncü kişi, hacizde istihkak iddiasını, haczi öğrendiği tarihten itibaren yedi gün içinde ileri sürmelidir.
“Dava, üçüncü kişinin İİK’nin 96. vd. maddelerine dayalı istihkak iddiasına ilişkindir. Somut olayda, yapılan hacizde 500 gr ağırlığında bilezik haczedilerek davacı üçüncü kişiye yediemin olarak bırakılmıştır, fiilen el koyma ve icra dairesinde muhafaza edilme koşulları gerçekleşmemiştir.” (YARGITAY 8. HD. 2018/670 E., 2020/4025 K., 25.06.2020 T.)
C- HACİZDE İSTİHKAK İDDİASI NASIL İLERİ SÜREBİLİR?
Hacizde istihkak iddiası için icra takibinin başlatıldığı yer yetkili icra dairesine yazılı veya sözlü olarak başvurulmalıdır. Bir diğer ifadeyle hacizde istihkak iddiası, haczin öğrenildiği tarihten itibaren yedi gün içerisinde yazılı olarak veya haciz tutanağına yazdırılarak sözlü olarak yapılabilir.
“Uyuşmazlık 3. kişinin İİK. 96 ve onu izleyen maddelerine dayalı istihkak davasına ilişkindir. Borçlu oğlu ile birlikte oturan, karısı ve kızı haciz sırasında hazır bulunan davacı 3. kişinin haczi en geç ertesi günü öğrendiğinin kabulü gerekir. İİK.nun 96/son maddesine göre malın haczini öğrenen borçlu veya 3. kişi öğrenme tarihinden itibaren 7 gün içinde istihkak iddiasında bulunmadığı takdirde aynı takipte bu iddiayı ileri sürmek hakkını kaybeder. Davacı 3. kişi, haczi öğrendiği tarihten itibaren 7 gün içinde istihkak iddiasında bulunmamıştır. Bu durumda davanın süre yönünden reddi gerekir.” (YARGITAY 21. HD. 2002/3755 E., 2002/4168 K., 07.05.2002 T.)
D- HACİZDE İSTİHKAK İDDİASINDA MÜLKİYET KARİNESİ
1- BORÇLU İLE ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN MALI BİRLİKTE ELİNDE BULUNDURMASI
Taşınır malı elinde bulunduran onun maliki sayılır. Borçlu ile üçüncü şahıs taşınır malı birlikte ellerinde bulunduruyorlarsa mal borçlu elinde sayılır. Bu durumda üçüncü şahıs yedieminliği kabul ettiği takdirde bu mal muhafaza altına alınmaz. Ancak icra mahkemesi takibin devamına karar verirse mal muhafaza altına alınabilir.
2- BİRLİKTE OTURULAN YERLERDE İSTİHKAK İDDİASI
Birlikte oturulan yerlerdeki mallardan mahiyetleri itibariyle kadın, erkek ve çocuklara aidiyetleri açıkça anlaşılanlar bunların farz olunur. Bu karinenin aksini ispat külfeti iddia eden kişiye düşer.
3- ÖRF, ADET, SANAT, MESLEK VE MEŞGALE İCABINDA İSTİHKAK İDDİASI
Örf ve âdet, sanat, meslek veya meşgale icabı olan mallar bu kişilerin farz olunur. Bu karinenin aksini ispat külfeti iddia eden kişiye düşer.
4- ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN MALI ELİNDE BULUNDURMASI
Haczedilen şey, borçlunun elinde olmayıp da üzerinde mülkiyet veya diğer bir ayni hak iddia eden üçüncü kişi nezdinde bulunursa, bu kişi yedieminliği kabul ettiği takdirde bu mal muhafaza altına alınmaz. İcra müdürü, üçüncü kişi aleyhine icra mahkemesinde istihkak davası açması için alacaklıya yedi gün süre verir. Bu süre içinde icra mahkemesine istihkak davası açılmaz ise üçüncü kişinin iddiası kabul edilmiş sayılır. Alacaklı tarafından süresinde açılan dava sonuçlanıncaya kadar, haczedilen malın satışı yapılamaz. Haczin, üçüncü kişinin yokluğunda yapılması ve üçüncü kişi lehine istihkak iddiasında bulunulması halinde de bu durum geçerlidir.
E- İSTİHKAK DAVASI NEDİR?
Hacizde istihkak iddiasına karşılık istihkak davası açılabilir. İstihkak davası ile mülkiyeti çekişmeli olan taşınır veya taşınmaz malın sahibi tespit edilir. İstihkak davası, mülkiyet ve rehin hakkına dayanabileceği gibi sınırlı ayni hakka, tapuya şerh verilmiş kişisel hakka, hapis hakkına, mülkiyeti muhafaza sözleşmesine veya intifa hakkına dayanabilir.
“3.kişinin haczedilen mal ve hak üzerinde mülkiyet veya rehin hakkına dayanarak istihkak davası açabileceği öngörülmüştür. Gerek doktrinde ve gerekse Yargıtay uygulamasında “mülkiyet ve rehin hakları” sözcüklerinin sınırlandırıcı anlam taşımadığı, ayrıca sınırlı ayni haklara, tapuya şerh verilmiş kişisel haklara, hapis hakkına, mülkiyeti muhafaza sözleşmesine, intifa hakkına dayanarak da istihkak davası açılabileceği kabul edilmektedir.” (YARGITAY 21. HD. 2008/3118 E., 2008/17463 K., 11.11.2008 T.)
F- MALIN BORÇLUNUN ELİNDE BULUNMASI DURUMUNDA İSTİHKAK DAVASI
1- BORÇLU VEYA ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN İSTİHKAK İDDİASINDA BULUNMASI
Borçlu, elinde bulunan bir malı başkasının mülkü veya rehni olarak gösterir veya üçüncü bir şahıs tarafından o mal üzerinde mülkiyet veya rehin hakkı iddia edilirse icra dairesi bunu haciz ve icra tutanaklarına geçirerek iki tarafa bildirir.
2- İCRA DAİRESİNİN ALACAKLI VE BORÇLUYA SÜRE VERMESİ
İcra dairesi, istihkak iddiasına karşı itirazları olup olmadığını bildirmek üzere alacaklı ve borçluya üç günlük süre verir. Bu sürede istihkak iddiasına karşı itiraz edilmezse istihkak iddiası kabul edilmiş sayılır.
3- İSTİHKAK İDDİASINA KARŞI ALACAKLI VE BORÇLUNUN İTİRAZI
İstihkak iddiasına karşı alacaklı veya borçlu tarafından itiraz edilmesi durumunda icra müdürü dosyayı hemen icra mahkemesine gönderir. İcra mahkemesi, dosya üzerinde veya lüzum görürse ilgilileri davet ederek yapacağı inceleme neticesinde varacağı kanaate göre takibin devamına veya talikine karar verir. İstihkak davasının sırf satışı geri bırakmak gayesiyle kötüye kullanıldığını kabul etmek için ciddi sebepler bulunduğu takdirde icra mahkemesi takibin taliki talebini reddeder. Takibin talikine karar verilirse, haksız çıktığı takdirde alacaklının muhtemel zararına karşı davacıdan teminat alınır. Teminatın cins ve miktarı mevcut delillerin mahiyetine göre takdir olunur.
4- İCRA MAHKEMESİ KARARINA KARŞI İSTİHKAK DAVASI AÇILMASI
İcra mahkemesi tarafından verilen karar taraflara bildirilir. Taraflar, kararın tefhim veya tebliğinden itibaren yedi gün içinde icra mahkemesinde istihkak davası açmalıdır. Bu sürede dava açılmazsa alacaklıya karşı bu iddiadan vazgeçilmiş sayılır.
5- ÜÇÜNCÜ KİŞİYE İSTİHKAK İDDİASI İMKANI VERİLMEMESSİ
Üçüncü kişiye istihkak iddiasında bulunma imkânı verilmemişse, haczedilen şey hakkında veya satılıp da bedeli henüz alacaklıya verilmemişse bedeli hakkında, haczin öğrenildiği tarihten itibaren yedi gün içinde, icra mahkemesinde istihkak davası açılabilir. Aksi takdirde aynı takipte bu iddiayı ileri sürme hakkı kaybedilir. Bu halde davacının talebi üzerine icra hâkimi takibin talik edilip edilmemesi hakkında acele karar vermelidir. Bu karar diğer taraf dinlenmeksizin de verilebilir.
6- İSTİHKAK DAVASI SIRASINDA MALIN PARAYA ÇEVRİLMESİ
İstihkak davası neticelenmeden mahcuz mal paraya çevrilmişse, icra hâkimi işbu bedelin yargılama neticesine kadar ödenmemesi veya teminat karşılığında veya halin icabına göre teminatsız derhal alacaklıya ödenmesi hususunda ayrıca karar verir.
7- İSTİHKAK DAVASINDA TAZMİNAT
İstihkak davası üzerine takibin talikine karar verilip de neticede dava reddedilirse, bu dava dolayısıyla istifası geciken miktarın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere davacıdan tazminat alınmasına karar verilir.
İstihkak davası kabul olur ve istihkak iddiasına karşı itiraz eden alacaklı veya borçlu kötü niyetliyse, haczedilen malın değerinin yüzde on beşinden aşağı olmamak üzere itiraz edenden tazminat alınmasına asıl dava ile birlikte karar verilir.
8- İSTİHKAK DAVASINDA BASİT YARGILAMA
İstihkak davası, umumi hükümler dairesinde ve basit yargılama usulüne göre incelenir. İstihkak davaları süratle ve diğer davalardan önce görülerek karara bağlanır.
G- MALIN BORÇLU İLE ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN ELİNDE BULUNMASI DURUMUNDA İSTİHKAK DAVASI
Haczedilen malın borçlu ile birlikte üçüncü kişinin elinde bulunması halinde mal borçlunun elinde kabul edilir. Bu durumda, haczedilen malın borçlunun elinde bulunmasına dair kurallar aynen uygulanır. İstihkak iddiasına karşılık alacaklı ve/veya borçlunun itiraz etmesi durumunda icra mahkemesinin kararı istihkak iddiasında bulunana bildirildikten sonra yedi gün içerisinde istihkak davası açılmalıdır. Söz konusu istihkak davasını, malı borçlu ile birlikte elinde bulunduran üçüncü kişi açmalıdır. İstihkak iddiasında bulunan dava açmazsa istihkak iddiasından vazgeçmiş sayılır.
H- MALIN ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN ELİNDE BULUNMASI DURUMUNDA İSTİHKAK DAVASI
Üçüncü kişinin elinde bulunan bir mal haczedilirse, bir diğer ifadeyle haczedilen şey borçlunun elinde olmayıp da üzerinde mülkiyet veya diğer bir ayni hak iddia eden üçüncü kişi nezdinde bulunursa, bu kişi yedieminliği kabul ettiği takdirde bu mal muhafaza altına alınmaz. İcra müdürü, üçüncü kişi aleyhine icra mahkemesinde istihkak davası açması için alacaklıya yedi gün süre verir. Bu süre içinde icra mahkemesine istihkak davası açılmaz ise üçüncü kişinin iddiası kabul edilmiş sayılır. Alacaklı tarafından süresinde açılan dava sonuçlanıncaya kadar, haczedilen malın satışı yapılamaz. Haczin, üçüncü kişinin yokluğunda yapılması ve üçüncü kişi lehine istihkak iddiasında bulunulması halinde de aynı süreç geçerlidir.
“Dava konusu makine 3. kişi durumundaki davacı şirketin işyerinde 17/02/2000 tarihinde haczedilmiş, davacı şirket yetkilisinin istihkak iddiasına alacaklı vekilince karşı çıkılmıştır. Bunun üzerine haczi yapan icra Memuru alacaklı vekiline İİK.nun 99. maddesi uyarınca 7 gün içinde 3. kişi aleyhine istihkak davası açması için önel vermiştir. Alacaklı 7 gün içinde dava açmadığından İİK.nun 99/son maddesi gereği 3. kişinin istihkak iddiasını kabul etmiş ve haciz kalkmış sayılır.” (YARGITAY 21. HD. 2000/7225 E., 2000/7448 K., 31.10.2000 T.)
İ- SONUÇ
Hacizde istihkak iddiası, üçüncü kişinin, haczedilen bir mal üzerinde alacaklının alacağına nazaran daha üstün bir hak sahibi olduğu iddiasıdır. İstihkak davası ise mülkiyeti çekişmeli olan taşınır veya taşınmaz malın kime ait olduğunun tespiti için açılan davadır. Hacizde istihkak iddiası ve istihkak davası sıkı şekil şartlarına tabi olduğundan hak kaybına uğranılmaması için özenli bir süreç yürütülmelidir.
J- GENEL BİLGİ
İSTİHKAK DAVASI HAKKINDA BİLGİ
İstihkak davası hakkında bilgi hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK İDDİASI MUHAFAZAYA ENGEL Mİ
İstihkak iddiası muhafazaya engel mi hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI DEVAM EDERKEN MALLARIN SATILMASI
İstihkak davası devam ederken malların satılması hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI DEVAM EDERKEN HACİZ DÜŞER Mİ
İstihkak davası devam ederken dava düşer mi hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI KAÇ GÜNDE AÇILIR
İstihkak davası kaç günde açılır hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI NEREDE GÖRÜLÜR
İstihkak davası nerede görülür hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI İSPAT
İstihkak davası ispat hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI KESİNLEŞMEDEN İCRAYA KONULUR MU
İstihkak davası kesinleşmeden icraya konulur mu hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI AVUKATI
İstihkak davası avukatı hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI AVUKAT ÜCRETİ
İstihkak davası avukat ücreti hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI NASIL AÇILIR
İstihkak davası nasıl açılır hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İSTİHKAK DAVASI MASRAFI
İstihkak davası masrafı hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İlgili konular için bkz.
https://hkavukatlik.com/kira-alacaginin-uyarlanmasi/
https://hkavukatlik.com/kira-sozlesmesinin-bildirimle-feshi/
https://hkavukatlik.com/yuzde-25-kira-artisi/
https://hkavukatlik.com/avukatin-tapu-kaydina-erisimi/
https://hkavukatlik.com/tasinmaz-alarak-turk-vatandasligi-kazanma/