Resmi makamlardan bilgi belge talebi konusunda önemli mağduriyetler yaşanabilmektedir. Zira resmi makamlardan bilgi belge talebinde bulunan kişilerin bu taleplerine bazen cevap verilmemekte bazen de ret cevabı verilmektedir. Bu durumlarda ise söz konusu işlemlerin kişilerin Anayasal haklarını ihlal edip etmediği merak edilmektedir. Biz de resmi makamlardan bilgi belge talebi konusunu Anayasa Mahkemesi’nin 2019/10171 başvuru numaralı ve 04.07.2024 tarihli kararını inceleyerek açıklığa kavuşturacağız. İlgili karara konu başvuruda, yargılandığı davada delil olarak kullanmak üzere ceza infaz kurumuna giriş ve çıkış kayıtlarını isteyen başvurucu, bilgi edinme talebinin reddedilmesi nedeniyle ifade özgürlüğünün ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Aşağıda resmi makamlardan bilgi belge talebi konusunu Anayasa md. 26’da düzenlenen düşünceyi açıklama ve yayma hakkı kapsamında ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.
RESMİ MAKAMLARIN BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Resmi makamlardan bilgi belge talebi konusu incelemeden önce bilgi edinme hakkına ilişkin düzenlemelere bakılmalıdır. Bilgi edinme hakkı temel olarak 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nda düzenlenir. İlgili Kanun, demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemeyi amaçlar. Kanun, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerini kapsar. İlgili makamların bilgi verme yükümlülüğü 4982 sayılı Kanun md. 5’te düzenlenir. Burada, kurum ve kuruluşların, bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlü oldukları kabul edilmiştir.
RESMİ MAKAMLARDAN İSTENECEK BİLGİ VE BELGELER
Resmi makamlardan bilgi belge talebi bakımından hangi bilgi ve belgelerin resmi makamlardan istenebileceği belirlenmelidir. 4982 sayılı Kanun md. 7’de istenecek bilgi veya belgenin niteliği düzenlenmiştir. Bu kapsamda, bilgi edinme başvurusu, başvurulan kurum ve kuruluşların ellerinde bulunan veya görevleri gereği bulunması gereken bilgi veya belgelere ilişkin olmalıdır. Kurum ve kuruluşlar, ayrı veya özel bir çalışma, araştırma, inceleme ya da analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bir bilgi veya belge için yapılacak başvurulara ise olumsuz cevap verebileceklerdir.
DÜŞÜNCEYİ AÇIKLAMA VE YAYMA HAKKI NEDİR?
Resmi makamlardan bilgi belge talebi Anayasa md. 26’da düzenlenen düşünceyi açıklama ve yayma hakkı kapsamında da değerlendirilmektedir. Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hak resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu hakkın kullanılması, millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.
BİLGİ EDİNME HAKKI NEDİR?
Resmi makamlardan bilgi belge talebi bakımından bir diğer önemli hak ise bilgi edinme hakkıdır. Bilgi edinme hakkı, 5982 sayılı Kanun md. 8 ile Anayasa‘nın 74. maddesine eklenen dördüncü fıkra ile anayasal güvence altına alınmıştır. Bu düzenlemenin amacı, bireylerin kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülen iş ve işlemlerle ilgili olarak bilgi edinmesi ve kamu yönetiminde şeffaflığın sağlanması bakımından büyük önem arz eden bilgi edinme hakkının, Anayasa’da doğrudan ve açıkça düzenlenmemesi ve günümüz toplumunda teşkil ettiği önemi dikkate alınarak garanti altına alınmasının ileri bir adım olacağı kanaatidir. Böylece Anayasa md. 74/4 ile herkese, bilgi edinme hakkı tanınmıştır.
BİLGİ EDİNME HAKKININ KONUSU NEDİR?
Resmi makamlardan bilgi belge talebi bakımından bilgi edinme hakkının konusu, resmî makamlarca tutulan ve kişinin kendisi hakkında olan veya olmayan verilere erişim talebi olabileceği gibi resmî makamlarca tutulan, kişinin kendisi ile ilgili olmayan ancak kamu yararı taşıyan konulardaki bilgiler de olabilir. Kapsamı itibarıyla çoğu temel hak ve özgürlük ile bağlantılı olabilecek bilgi edinme hakkı, yönetilenlerin yönetenleri denetleyebilmesinin, dolayısıyla hukukun üstünlüğünün sağlanabilmesinin çok önemli bir aracıdır. Bilgi edinme hakkı, devletin demokratik niteliğinin geliştirilmesi ve bireyin temel hak ve özgürlüklerinin korunması hususlarında önemli bir rol oynadığı için demokratik hukuk devletinde vazgeçilmez bir hak niteliği taşımaktadır.
RESMİ MAKAMLARDAN BİLGİ BELGE TALEBİ VE DÜŞÜNCEYİ AÇIKLAMA VE YAYMA HAKKI
Anayasa md. 26, kişilere resmî makamlarca tutulan bilgiye ulaşma şeklinde genel bir hak tanımadığı gibi devlete de elindeki veri ve belgelerle ilgili bilgi verme ve/veya talep edilen bilgiyi toplama yükümlülüğü yüklememiştir. Kesin nitelikteki bir yargı kararıyla devlete bilgi verme yükümlülüğü yüklenmesi veya resmî makamlarca tutulan verilere erişimin düşüncenin açıklanması özgürlüğünün kullanılmasında araçsal bir işlev üstlenmesi ise bunun dışındadır. Bu durumlarda, bilgi edinme talebinin reddi ifade özgürlüğüne yönelik bir müdahaleye yol açabilir. Anayasa‘nın 26. maddesi bağlamında devlete bilgi verme ödevi yükleyen ilk durumla ilgili bir tereddüt bulunmasa da ikinci durumla ilgili somut olayın şartları esas alınarak değerlendirme yapılmalıdır. Burada aşağıdaki dört kriter bağlamında bilgi edinme hakkının ifade özgürlüğünün kullanılmasının bir aracı olup olmadığı belirlenmelidir;
BİLGİ EDİNME TALEBİ DÜŞÜNCENİN AÇIKLANMASININ ÖN ŞARTI OLMALI
Anayasa md. 26 kapsamında resmi makamlardan bilgi belge talebi için kamu kurumları tarafından tutulan bilgiye erişim düşüncenin açıklanması amacının bir ön şartı olmalıdır. Bu bağlamda talep edilen bilginin gazetecilik faaliyetlerinde veya kamusal tartışma platformu oluşturan diğer faaliyetlerin hazırlık aşaması olan düşüncenin oluşumu sürecinde faydalanılmak üzere ulaşılması gerekli bir araç olduğu ortaya konulmalıdır.
TALEP EDİLEN BİLGİNİN NİTELİĞİ KAMU YARARI TESTİNİ GEÇMELİDİR
Anayasa md. 26 kapsamında resmi makamlardan bilgi belge talebi için talep edilen bilginin niteliği kamu yararı testini geçmelidir. Zira resmî makamlarca tutulan ve kişinin kendisi hakkındaki bilgiye erişim talepleri ile kişinin kendisi hakkında olmamakla birlikte kamu yararı amacı taşımayan bilgiye erişim talepleri Anayasa md. 26 kapsamında bir hak tanımaz. Ancak kamu yararını ilgilendiren, kamuya menfaat sağlayacak meselelere ilişkin bilgi taleplerinde ise bilgi edinme hakkının ifade özgürlüğünün gerçekleştirilmesinde başvurulan bir araç işlevi gördüğü kabul edilebilir.
TALEPTE BULUNAN KAMUNUN BİLGİLENMESİNDE ROL OYNAMALIDIR
Anayasa md. 26 kapsamında resmi makamlardan bilgi belge talebi için bilgi edinme talebinde bulunan kişinin kimliği de önemlidir. Bu bakımdan bilgi edinme talebinde bulunan kişinin kamunun bilgilendirilmesi konusunda bir rolü bulunmalıdır.
TALEP EDİLEN BİLGİ BELGE RESMİ MAKAMLARDA MEVCUT OLMALIDIR
Anayasa md. 26 kapsamında resmi makamlardan bilgi belge talebi için talep edilen bilginin mevcudiyeti de önemlidir. Zira Anayasa md. 26 resmî makamlara bilgi ve veri toplama yükümlülüğü yüklemez. Bu nedenle ancak hazır ve kullanılabilir olan bilgiye erişim taleplerinin reddi ifade özgürlüğüne yönelik bir müdahale oluşturabilir.
RESMİ MAKAMLARDAN BİLGİ BELGE TALEBİ GENEL BİLGİ
ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU
Anayasa Mahkemesi bireysel başvurusu hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURUSU ANKARA AVUKAT
Anayasa Mahkemesi başvurusu Ankara avukat hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
Anayasa Mahkemesi başvurusu nasıl yapılır hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURUSU ANKARA TAZMİNAT AVUKATI
Anayasa Mahkemesi başvurusu Ankara tazminat avukatı hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURU SÜRECİ
Anayasa Mahkemesi başvuru süreci hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURUSU TAZMİNAT AVUKATI
Anayasa Mahkemesi başvurusu tazminat avukatı hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
BİREYSEL BAŞVURU ANKARA AVUKAT
Bireysel başvuru Ankara avukat hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
BİREYSEL BAŞVURU ANKARA TAZMİNAT AVUKATI
Bireysel başvuru Ankara tazminat avukatı hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
BİREYSEL BAŞVURU TAZMİNAT AVUKATI
Bireysel başvuru tazminat avukatı hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ BAŞVURUSU ANKARA AVUKAT
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi başvurusu Ankara avukat hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ BAŞVURUSU ANKARA TAZMİNAT AVUKATI
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi başvurusu Ankara tazminat avukatı hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi başvurusu nasıl yapılır hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ BAŞVURUSU TAZMİNAT AVUKATI
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi başvurusu tazminat avukatı hakkında yukarıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.