Kambiyo senetlerinde menfi tespit davası oldukça merak edilen bir konudur. Kambiyo senedi kıymetli evrakın özel bir türü olmakla birlikte çek, poliçe ve senetten oluşur. Ayrıca herhangi bir senedin kambiyo senedi vasfını taşıması için bazı zorunlu unsurları bünyesinde barındırması gerekmektedir. Zira kambiyo senetleri sıkı sıkıya şekil şartına tabidir. Bu kapsamda hem senedin baştan itibaren geçersizliğine hem de senet düzenlendikten sonra oluşan borç ilişkisini ortadan kaldıran sebeplere ilişkin iddialara dayanarak menfi tespit davası açılmaktadır. H&K AVUKATLIK tarafından hazırlanan “Kambiyo Senedi Sebebiyle Menfi Tespit Davası” başlıklı yazıda kambiyo senedine dayanan borç ilişkilerinde bedelsizlik sebebiyle açılan kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası bakımından ayrıntılı bilgi verilecektir. Bununla birlikte kambiyo senetleri olan çek, poliçe ve bono şeklinde düzenlenen senetler ile ilgili taleplere ilişkin olarak alanında uzman ve deneyim sahibi bir avukata danışılmasında yarar vardır. Kambiyo senetlerine ilişkin oluşan uyuşmazlıklarda deneyim sahibi bir avukat aracılığı ile taleplerinizi yönlendirmeniz hukuki süreç açısından ileride oluşabilecek hak kayıplarının önüne geçecektir.
Aşağıda; menfi tespit davası nedir, kambiyo senedinde bedelsizlik iddiası, kambiyo senedinde baştan itibaren bedelsizlik, kambiyo senedinde sonradan oluşan bedelsizlik, kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası amacı, kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası icra takibine etkisi, menfi tespit davasının icra takibinden önce açılması, menfi tespit davasının icra takibinden sonra açılması, kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası senedin sahteliği iddiası, menfi tespit davasında ispat yükü, menfi tespit davası açma süresi ve senede dayalı menfi tespit davasında görevli mahkeme başlığına sahip hususlar detaylı bir şekilde incelenecektir.
MENFİ TESPİT DAVASI NEDİR?
Menfi tespit davası, var olduğu iddia edilen bir hukuki ilişkinin yokluğunun tespiti amacıyla açılan davadır. Menfi tespit davasına olumsuz tespit davası da denilmektedir.
KAMBİYO SENEDİNDE BEDELSİZLİK İDDİASI
Kambiyo senetleri kapsamında ileri sürülen bedelsizlik iddiası, senedi oluşturan temel alacak ilişkisinin herhangi bir nedenle mevcut olmamasını ifade eder. Nitekim kambiyo senetlerinde temel alacak ödenmişse, kambiyo senedinde yer alan borç için takas yapılmışsa, borç alacaklı tarafından ibra edilmişse, borcun temelini oluşturan ilişkide ifa edilmesi gereken eşya ayıplı çıkmışsa ya da hiç teslim edilmemişse, senette yer alan borç zamanaşımına uğramışsa ya da senette yer alan şekil bozuklukları sebebiyle senet geçersizse vb. menfi tespit davası ile kambiyo senedinde bedelsizlik iddiasında bulunulabilecektir. Ayrıca kambiyo senedine dayanan bedelsizlik; senedin düzenlenmesinden itibaren veya senet düzenlendikten sonra da ortaya çıkabilen bir husustur.
“Borçlunun, temel borç ilişkisinden dolayı herhangi bir nedenle sorumlu tutulamayacağını ileri sürerek açtığı menfi tespit davası, öğreti ve uygulamada bedelsizliğe dayalı menfi tespit davası olarak adlandırılmaktadır. Bedelsizlik ise, bir kambiyo senedinin ihdasına neden olan temel alacağın herhangi bir nedenle mevcut olmamasıdır (İnan, Nurkut: Türk Hukukunda Hatır Senetleri ve Özellikle Hatır Bonoları, Ankara, 1969, s.16). Başka bir deyişle bir kambiyo taahhüdünün temel alacağı geçersizse ya da sona ermişse, o kambiyo taahhüdü bedelsiz demektir. Bu anlamda senedin bedelsiz sayılmasında esas alınan husus, temel borç ilişkisinin kendisi değil, bu temel borç ilişkisinden doğan temel alacaktır. Bu itibarla bedelsizliğe dayalı menfi tespit davası ile maddi hukuk bakımından borcun mevcut olup olmadığının tespiti amaçlanmakta; borçlu olmadığını iddia eden borçluya, genel hükümlere göre bu durumu tespit imkânı verilmektedir. Dava neticesinde borçlu olunmadığının tespiti hâlinde ise davacı (borçlu) hakkında bir icra takibi başlatılması engellenmiş olacak veya başlatılan ve devam eden icra takibi iptal edilerek, davacının mevcut olmayan bir borcu ödemesi engellenmiş olacaktır.”( Yargıtay Kararı – HGK., E. 2019/674 K. 2022/233 T. 1.3.2022)
KAMBİYO SENEDİNDE BAŞTAN İTİBAREN BEDELSİZLİK
Kambiyo senedinde baştan itibaren bedelsizlik iddiasında bulunarak kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası açmak mümkündür. Kambiyo senedinin baştan itibaren bedelsiz olduğu durumlarda temel borç ilişkisi ya hiç doğmamıştır ya da geçersizdir. Bu kapsamda kambiyo senedinde bedelsizliğin baştan itibaren mevcut olduğu haller: aşırı yararlanma, temel borç ilişkisinin emredici hukuk kurallarına, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya imkânsız olması, irade bozukluğu halleri ve senedin şekle aykırı olduğu durumlar olarak sayılabilir.
KAMBİYO SENEDİNDE SONRADAN OLUŞAN BEDELSİZLİK
Kambiyo senedinde sonradan oluşan bedelsizlik, aralarında geçerli bir borç ilişkisi bulunan tarafların işbu borçlarının senet düzenlendikten sonra ortadan kalkmasını ifade eder. Bu duruma örnek olarak borçlu kişinin senedi düzenledikten sonra borcunu ödediği ancak alacaklının senedi geri iade etmediği haller verilebilir.
BEDELSİZLİĞE DAYANAN MENFİ TESPİT DAVASININ AMACI
Bedelsizliğe dayanan menfi tespit davasının amacı bir borcun var olup olmadığının tespitidir. Borçlu, kendisi hakkında açılan icra takibine zamanında itiraz etmemiş veya yaptığı itiraz reddedilmiş ise kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası açarak genel hükümlere göre borçlu olmadığını ispat edebilir. Diğer bir taraftan borçlu icra takibinden önce menfi tespit davasını açarak olumlu sonuç elde ederek hakkında icra takibi açılmasını engellemiş olacaktır. Bunun yanında icra takibi sırasında açılan menfi tespit davası ile başlatılan icra takibinin iptali amaçlanmaktadır. Böylelikle bedelsizlik iddiasında bulunan borçlu mevcut olmayan bir borcu ödemekten kurtulacaktır.
MENFİ TESPİT DAVASININ İCRA TAKİBİNE ETKİSİ
Menfi tespit davasının icra takibine etkisi incelenirken menfi tespit davasının açıldığı zaman esas alınmalıdır. Nitekim mendi tespit davasının icra takibinden önce ya da sonra açılması takip üzerinde farklı etkiler oluşturacaktır. İcra takibinden önce borçlu menfi tespit davası açarak borçlu bulunmadığının tespitini isteyebilir.
KAMBİYO SENEDİ SEBEBİYLE MENFİ TESPİT DAVASI İCRA TAKİBİNDEN ÖNCE AÇILMASI
Menfi tespit davasının icra takibinden önce açılması için aranan en önemli husus davayı açan kişinin hukuki yararının bulunmasıdır. Menfi tespit davası açmakta hukuki yararı bulunan kişi menfi tespit davasını açabilir. Ayrıca önemle belirtilmelidir ki menfi tespit davasının icra takibinden önce açılması ileride yapılacak olan icra takibini durdurmaz. İcra ve İflas Kanunu m. 72 gereği; talep üzerine alacağın yüzde on beşinden(%15) aşağı olmamak üzere gösterilecek teminatla birlikte icra takibinin durdurulmasına ilişkin ihtiyati tedbir kararı verebilir. Bununla birlikte menfi tespit davası alacaklının icra takibi başlatmasına engel olmaz. Menfi tespit davasının icra takibinden önce açılması takibin olduğu yerde durmasını ve ilerlememesini sağlar.
KAMBİYO SENEDİ SEBEBİYLE MENFİ TESPİT DAVASI İCRA TAKİBİNDEN SONRA AÇILMASI
Menfi tespit davasının icra takibinden sonra da açılması mümkündür. İcra takibinden sonra açılan menfi tespit davasında da borçlunun davayı açmakta hukuki yararı bulunmalıdır. Menfi tespit davasının icra takibinden sonra başlatılması icra takibinin durdurulmasını engellemektedir. Ancak İcra ve İflas Kanunu gereği borçlu gecikmeden doğan zararları karşılamak ve alacağın yüzde on beşinden(%15) aşağı olmamak üzere teminat göstererek mahkemeden ihtiyati tedbir aracılığıyla icra veznesindeki paranın alacaklıya verilmemesini talep edebilir.
KAMBİYO SENEDİ SEBEBİYLE MENFİ TESPİT DAVASI İSPAT YÜKÜ
Menfi tespit davasında ispat yükü kural olarak davalı alacaklıdadır. Bununla birlikte bazı durumlardan ispat yükü alacaklıya geçebilir. Örneğin menfi tespit davasının davacısı, icra takibine konu olan hukuki ilişkiyi sadece inkâr ederse davalı olan alacaklı hukuki ilişkinin varlığını ispat yükü altındadır. Ancak icra takip işleminin borçlusu olan kişi menfi tespit davası açmış ve hukuki ilişkinin varlığını reddetmeyerek başka bir sebeple alacağın son bulduğunu iddia ederse ispat yükü menfi tespit davasının davacısı olan borçludadır. Örneğin borçlu alacaklının dayandığı senedin karşılıksız olduğunu iddia etmiş ise ispat yükü menfi tespit davasının davacısı olan borçludadır.
“Dava da, davacı vekili davalı uhdesinde bulunan senetlerin hizmet alınmaması nedeniyle karşılıksız olduğunu iddia ederek ödenmeyen 22.02.2013 vadeli ve 35.000,00 TL bedelli senetten dolayı borçlu olmadığının tespitini, ödediği 08.02.2013 vadeli 15.000,00 TL bedelli senedin ise istirdatını talep etmektedir.
Karine olarak bir kambiyo senedinin mevcut bir borcun ifası veya itfası amacıyla verildiği kabul edilir. Kambiyo senetleri birer ödeme aracıdır. Bunun aksine senedin teminat amaçlı veya rehin amaçlı veya ileride yerine getirilecek bir hizmetin ifası veya malın teslimi amacıyla avans olarak verildiğinin yazılı delille ispatı gerekir. Somut olayda davacı tarafından düzenlenen senetlerin davalıya “Malen kaydıyla” verilmiş olduğu bu durumun hizmetin davalı tarafından verilmiş olduğuna karine olacağı dikkate alınmaksızın ispat yükü davalıya verilerek karinenin aksine göre hüküm kurulması hatalı görülmüştür.
Bu durumda davacının senetlerin karşılığında hizmet almadığını aynı kuvvetde bir delille ispat etmesi için davacıya imkan tanınması gerektiği, şayet davacı davasını ispat edemez ise davanın reddine karar verilmesi gerekirken bu hususlar dikkate alınmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi doğru olmamıştır.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle, birleşen davada davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün, birleşen davada davalı yararına BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının talep halinde temyiz edene iadesine, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere 27.11.2019 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.” (Yargıtay Kararı – 23. HD., E. 2016/7946 K. 2019/4947 T. 27.11.2019)
KAMBİYO SENEDİ SEBEBİYLE MENFİ TESPİT DAVASI AÇMA SÜRESİ
Menfi tespit davası hak düşürücü süreye veya zamanaşımı süresine tabi değildir. Menfi tespit davası İcra ve İflas Kanunu’nda düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre borçlu; menfi tespit davasını, icra takibinden önce ya da takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için açabilir. Menfi tespit davası genel hükümlere tabi bir davadır. Dolayısıyla kendisine karşı icra takibi başlatılan kişi ödeme emrine itiraz etmemiş veya itirazı reddedilmiş veya icra takibi kesinleşmiş bile olsa maddi hukuk bakımından borçlu olmadığını öne sürebilir.
SENEDE DAYALI MENFİ TESPİT DAVASINDA GÖREVLİ MAHKEME
Kambiyo senedine dayalı olarak açılan menfi tespit davalarında kural olarak Türk Ticaret Mahkemesi görevlidir. Kambiyo senedine dayalı menfi tespit davası açılırken ticaret mahkemelerinin davaya heyet halinde bakıp bakmayacağı parasal sınıra göre belirlenecektir. Bununla birlikte davaların türüne göre başka mahkemelerin de görevli olması mümkündür. Yargıtay’ın bu konuda farklı kararları mevcuttur.
GENEL HÜKÜMLER
KAMBİYO SENEDİ SEBEBİYLE MENFİ TESPİT DAVASI AVUKATI
Kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası avukatı ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
KAMBİYO SENEDİ SEBEBİYLE MENFİ TESPİT DAVASI SENEDE İTİRAZ
Kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası senede itiraz ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
KAMBİYO SENEDİ SEBEBİYLE MENFİ TESPİT DAVASI AVUKATI
Kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası avukatı ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
ANKARA KAMBİYO SENEDİ SEBEBİYLE MENFİ TESPİT DAVASI
Ankara kambiyo senedi sebebiyle menfi tespit davası ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
SENEDİN BEDELSİZLİĞİ İDDİASI
Senedin bedelsizliği iddiası ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
SENEDE İTİRAZ
Senede itiraz ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İCRA TAKİBİNDE SENET BORÇLUSU
İcra takibinde senet borçlusu ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
SENEDİN ÖDENMİŞ OLMASI
Senedin ödenmiş olması ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MENFİ TESPİT İCRANIN DURDURULMASI
Menfi tespit icranın durdurulması ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MENFİ TESPİT DAVASINDA TEMİNAT
Menfi tespit davasında teminat ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MENFİ TESPİT DAVASINDA TEMİNAT YATIRILMAMASI
Menfi tespit davasında teminat yatırılmaması ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
BEDELSİZ SENET-MENFİ TESPİT DAVASI
Bedelsiz senet-menfi tespit davası ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
BORCA İTİRAZ VE MENFİ TESPİT DAVASI
Borca itiraz ve menfi tespit davası ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İCRA TAKİBİ MENFİ TESPİT DAVASI
İcra takibi menfi tespit davası ile ilgi yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İCRA MENFİ TESPİT DAVASI
İcra menfi tespit davası ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MENFİ TESPİT KESİNLEŞMEDEN İCRA
Menfi tespit kesinleşmeden icra ile ilgili yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MENFİ TESPİT KESİNLEŞMEDEN İCRAYA KONULABİLİR Mİ?
Menfi tespit kesinleşmeden icraya konulabilir mi hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.