Yapay Zeka ve Patentlenmesi
Yapay Zeka Giriş
Yapay zeka, makine öğrenmesi ve derin öğrenme sistemlerini içeren veya içerebilen, bir tür yazılım çeşididir. Yapay zeka da bir yazılım olsa da, standart yazılımlardan birkaç noktada ayrılmaktadır. Bu yazıda, yapay zeka sistemlerinin patentlenmesi değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Yapay Zeka ve İşleyiş Sistemi
Yapay zeka, en temel olarak bir bilgisayar programıdır. Bu bilgisayar programı, diğer programlardan öğrenebilmesi ve kendi kendine karar verebilmesi hususlarında farklılık arz etmektedir. Yapay zeka programları, makine öğrenmesi(machine learning) ve daha ileri safhası olarak derin öğrenme(deep learning) ile, aldığı verileri değerlendirir, işler ve karar verebilir veya yeni bir ürün ortaya koyabilir. Bu anlamda birçok sektörde de kullanılabilmektedir.
Yapay Zeka Sistemlerinin Fikri Mülkiyet Hukuku Bağlamında İncelenmesi
Fikri mülkiyet hukuku, telif hakları, marka hakları ve patent gibi konuları kapsayan bir hukuk dalıdır. Yazılımlara fikri mülkiyet hukuku bakımından bakar isek, yazılımların “Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu” bağlamında “ilim ve edebiyat eseri” olarak korunduğu söylenecektir. Nitekim 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu(FSEK) m.2 ve 2/1’de şu ifadeye yer vermektedir:
“İlim ve edebiyat eserleri şunlardır: Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları.”
Yani yazılımlar, “ilim ve edebiyat eserleri”ne benzer şekilde telif haklarına tabi olarak korunacaktır.
Bu kapsamda yazılım olan yapay zeka programları da, en başta ilim ve edebiyat eseri olarak korumaya tabi olacaktır.
Tüm bunların yanında, yapay zeka yazılımları, birçok sektörde kullanılmasından dolayı, diğer bileşenlerle bir araya gelip, farklı ürünler de ortaya çıkabilmektedir. Bu sebeple, bu yeni ortaya çıkan yapay zeka sisteminin patentlenebilirliğinin de incelenmesi önem arz etmektedir.
Yapay Zeka Sistemlerinin Patentlenebilirliği
Yapay zeka sistemlerinin şu bileşenlerden oluştuğu söylenebilecektir:
1- Program akışı
2- Kaynak kodlar
3- Algoritmalar
4- Diğer eklentiler
Diğer eklentiler, yukarıda bahsettiğimiz yapay zeka yazılımlarının sektörel olarak kullanıma hazır olması için giydiği giysi olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda bir robot aksanı, hastane cihazları diğer eklentiler olarak değerlendirilebilecektir.
Yapay zeka yazılımları, yazılım olmalarından dolayı kendi başlarına “ilim ve edebiyat eseri” sayılabilmelerine rağmen, diğer eklentilerle beraber, patentlenebilirlik şartlarından özellikle “sanayiye uygulanabilir olma” şartını taşıyabileceklerinden, bu ürün patentlenebilecektir. Bu kapsamda patentlenebilirlik şartlarını incelemekte de fayda vardır.
Patentlenebilirlik şartları şunlardır:
1- Teknoloji alanında olması
2- Yeni olması
3- Buluş basamağı içermesi
4- Sanayiye uygulanabilir olması
Görüldüğü gibi, yapay zekaya sahip olan bir ev temizleme robotu örneğinde olabileceği gibi, yapay zeka sistemleri, yukarıda 4 şartı “diğer eklentiler” ile birleşerek taşıyabilmektedir. Bu kapsamda yeni olan, buluş basamağına sahip olan ve sanayiye uygulanabilir olan bir yapay zeka sistemi, patentlenebilirlik şartlarına sahip olabilecek ve bu ürünün patenti alınabilecektir.
Sonuç
Patentlenebilirlik, oldukça sıkı şartlara bağlanan bir hukuki kurumdur. Bahsettiğimiz gibi buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik, bunun için büyük önem arz etmektedir.
Dünyada uygulanmaya başlanan ve ülkemizde de uygulamacıların olduğu yapay zeka teknolojisi, patentlenebilirlik için oldukça büyük imkana sahip gözükmektedir. Bu anlamda birçok ürün geliştirilebilecek ve şartları sağlaması durumunda patentlenebilecektir.
Ayrıca marka hukuku ile ilgili yazımızı da buradan okuyabilirsiniz.
Kaynakça
BERBER Aybike, 2020, Yazılımlar Nasıl Korunur? Yazılımlar Patentlenebilir mi?, İstanbul: İstanbul Barosu Dergisi, C:94, S:6
ECE Erdem, 2021, Yapay Zeka Ne Kadar Özgür?, Hukuk ve Bilişim Dergisi, Bağlantı: Bağlantı: https://hukukvebilisim.org/yapay-zeka-ne-kadar-ozgur/ , Erişim Tarihi: 15.08.2021
ARSLAN Tuğba Nur, Fikri Mülkiyet Hukuku: Giriş, Bağlantı: https://hukukvebilisim.org/fikri-mulkiyet-hukuku-giris/ , Erişim Tarihi: 19.09.2021
KÜÇÜKALİ Hak Canan, 2017, Bilgisayar Programlarının Fikri Mülkiyet Kapsamında Korunması, Bağlantı: https://www.biyesam.org.tr/wp-content/uploads/2017/01/Hak.CananKucukali-fikri-mulkiyet-koruma.pdf ( Erişim Tarihi: 12.08.2021 )
ÖZTÜRK Özgür, 2008, Türk Hukukunda Patent Verilebilirlik Şartları, İstanbul, Arıkan Basım Yayım Dağıtım
Yazar: Av. Ali ERŞİN